GLOBALIZACJA, WIELOKULTUROWOŚĆ i PROBLEMY GLOBALNE ANDRZEJ POLUS Scenariusz 5 : Kryzys nafowy. Nierówności północ-południe

• - E. Stadtmüller, Kwestia żywnościowa i surowcowa we współczesnym świecie, [w:]
  Z. Cesarz, E. Stadtmüller, Problemy polityczne współczesnego świata,
  Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000, s. 204-219.
  
• - G. Balawajder, S. M. Grochalski, Współczesne problemy globalne. Światowe zadłużenie - przykład ich rozwiązywania,
  Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2003.
  

1.
Przywitaj grupę.

Zbierz osoby uczestniczące w kręgu, zapytaj, czy pamiętają zajęcia poświęcone globalizacji i różnice w dochodach i produktach narodowych na świecie.

Wyjaśnij, że dzisiaj przeprowadzona zostanie symulacja relacji pomiędzy państwami „Północy”, „Południa” i „krajami nafowymi”.

Wyjaśnij, że w grze, która zostanie przeprowadzona, nie będzie wygranych i przegranych, a jej celem jest jedynie schematyczne odzwierciedlenie procesów mających miejsce we współczesnym świecie. (2 min)

2.
Podziel osoby uczestniczące na 3 równe grupy.
Możesz poprosić, by odliczyły od 1 do 3 i podzielić grupę na podstawie numerów, bądź wnieś na tacy równą ilość banknotów z gry „Eurobiznes”, zapałek i cukierków, i poproś osoby uczestniczące, by każda z nich wybrała po jednym przedmiocie z tacy.

Osoby, które wybiorą banknoty tworzyć będą grupę państw Północy/kraje rozwinięte.

Te, które wybrały zapałki, będą reprezentować „państwa nafowe”, zaś te, które wzięły słodycze to „państwa Południa/kraje rozwijające się”.

Poproś, by osoby uczestniczące usiadły w kręgu w swoich grupach tak, by widziały się nawzajem i mogły się komunikować między sobą i z innymi grupami.

Następnie wręcz każdej z grup opis ich sytuacji i opisane poniżej przedmioty.

Wytyczne dla osoby prowadzącej:
Zapoznaj się ze scenariuszami polityk wszystkich trzech grup państw.
Jeśli dysponujesz większą ilością czasu, poproś osoby uczestniczące, aby wykonały proste plakaty symbolizujące ich grupy państw.
Jeśli dysponujesz ławkami i krzesłami, możesz zbudować z nich czworokąt, tak by osoby uczestniczące wdziały się nawzajem.
Jest sprawą istotną, by osoby uczestniczące znały nazwę dwóch pozostałych grup państw i widziały zapasy ropy/zapałek, pieniędzy i cukierków u innych uczestników i uczestniczek gry.

Gra toczy się w turach, to znaczy, iż każdego dnia jakieś transakcje muszą się odbyć, za pomocą dzwonka oznajmiasz początek i koniec każdego dnia.
Pilnuj, aby kraje rozwinięte i rozwijające „zużywały” po jednej zapałce dziennie, symbolem zużycia będzie ich wypalenie.
Wypalone zapałki układaj na środku sali, symbolizować one będą podczas dyskusji końcowej degradację surowców naturalnych i nieodnawialne źródła energii.
Dopilnuj też, aby codzienne odłożone/zjedzone były cukierki, szczególnie przez kraje naftowe.
Dołóż starań, by wszystkie lokaty i kredyty bankowe udzielane państwom rozwijającym się i krajom nafowym miały swoje potwierdzenie na piśmie.
Obserwuj zachowania osób uczestniczących w grze.

Ćwiczenie to jest dynamiczne i należy pozwolić osobom uczestniczącym na zmienianie ustalonych cen.
Jeżeli żywność zdrożeje, można w dyskusji podsumowującej nawiązać do podobnych sytuacji na arenie międzynarodowej.
Jeżeli jedna z grup postanowi wypowiedzieć wojnę drugiej, również należy na to pozwolić i odwołać się do tego faktu w dyskusji.

Cała symulacja powinna toczyć się około 14 dni.
W rezultacie państwa rozwijające będą tak zadłużone, iż nie będą w stanie oddać długów wraz z odsetkami.

Po 10 dniach, osoba prowadząca powinna stwierdzić, iż złoża państw nafowych się wyczerpały i przez pewien czas nie będą w stanie wydobywać ropy. Następnie zbierz wszystkie grupy w kręgu i rozpocznij dyskusję podsumowującą. (45 min)

4.
Dyskusja powinna się toczyć na podstawie zachowań osób uczestniczących w symulacji.

Osoba prowadząca powinna zaznaczyć na początku, iż w ćwiczeniu tym nie było ani osób zwyciężających ani pokonanych, a przeprowadzona symulacja w bardzo schematyczny sposób odzwierciedla część problemów związanych ze światowym kryzysem paliwowym.

Zapytaj osoby reprezentujące wszystkie trzy grupy o ich odczucia.

Zaznacz, iż głównym towarem eksportowym państw rozwijających się są w istocie produkty żywnościowe, które mają utrudniony dostęp na rynki państw europejskich ze względu na politykę taryfową i dopłaty do produkcji rolnej w UE, USA i Japonii, które stawiają rolników z państw rozwijających się na nieuprzywilejowanej pozycji w porównaniu z rolnikami z państw rozwiniętych.

Podaj przykłady monokulturowych gospodarek afrykańskich, uzależnionych od popytu na jeden rodzaj dóbr.

W trakcie dyskusji możesz nawiązać do nieodnawialnych źródeł energii i polityki ochrony środowiska.

Zauważ, iż to właśnie kryzysy nafowe były katalizatorami wprowadzania mniej energochłonnych technologii w przemyśle i motoryzacji.
Jeśli czas na to pozwoli, zwróć uwagę na aspekt polityczny „kryzysów nafowych”.

Zwróć też uwagę na istnienie kartelu OPEC i na fakt, iż decyzja o podniesieniu cen ropy nafowej w 1973 roku zapadła w wyniku izraelsko-arabskiej wojny Jom Kippur. (25-30 min)

• Kraje rozwinięte
  Cechą waszej grupy krajów jest dobrze rozwinięty sektor bankowy.
  Dysponujecie dużymi rezerwami walutowymi (100 x 100 $ i 20 x 10 $).
  Zamierzacie pomnażać swoje bogactwo poprzez udzielanie kredytów oprocentowanych 20% w skali roku.
  Jednocześnie, aby zapewnić sobie stały dopływ środków fnansowych, przyjmujecie również lokaty oprocentowane na 10% w skali roku, potrzebujecie stałego dopływu środków na lokaty, aby udzielać kredytów.
  Waszym zyskiem jest 10% różnicy pomiędzy wysokością oprocentowania kredytów a wysokością dywidend, które musicie co roku wypłacać właścicielom lokat.
  Produkujecie również żywność – 3 cukierki dziennie.
  Sami zjadacie dwa, a pozostały słodycz możecie sprzedać krajom nafowym lub państwom rozwijającym się.
  Cena rynkowa jednego cukierka wynosi 10 $, ale możecie ją zmieniać, jeśli kupujący będzie skłonny zapłacić więcej.
  Na rynku międzynarodowym musicie kupować też paliwo – zapałki. Zużywacie jedną zapałkę dziennie, cena jednej zapałki to 100 $.
  Wystawiajcie potwierdzenia właścicielom rachunków otwartych w waszym banku i państwom, które zaciągnęły u Was kredyty.
  
  
• Państwa naftowe
  Wasza grupa krajów posiada duże zapasy ropy nafowej symbolizowanej przez zapałki.
  Produkujecie 2 zapałki dziennie, które możecie sprzedawać na rynku międzynarodowym krajom rozwiniętym i rozwijającym się.
  Cena rynkowa zapałki wynosi 100$ ale możecie ją zmieniać (może ktoś zapłaci więcej).
  Wasz zysk ze sprzedaży ropy/zapałek lokujecie w bankach państw rozwiniętych, postarajcie się osiągnąć dobrą stopę zwrotu z lokaty – zysk 10-15% rocznie z lokaty będzie bardzo dobrym wynikiem.
  Na rynku międzynarodowym musicie kupować żywność, symbolizowaną przez cukierki.
  Cena jednej jednostki żywności wynosi 10 $. Zużywacie 2 cukierki dziennie.
  Możecie rozważyć podniesienie cen ropy, jeśli zyski z jej sprzedaży nie będą Was zadowalały albo nie będzie Wam odpowiadał procent zysków z lokat w bankach państw rozwiniętych.
  Zaczynacie grę z 100 $ (w banknotach 10$) i 50 zapałkami, codziennie produkujecie 2 nowe.
  
  
• Kraje rozwijające się
  Potrzebujecie ropy, symbolizowanej przez zapałki.
  Kupujcie ją od krajów nafowych, cena jednej zapałki to 100 $.
  Wy zużywacie 1 zapałkę dziennie.
  Produkujecie żywność – 4 cukierki dziennie.
  Cena jednego to 10 $.
  Możecie je sprzedawać na rynku międzynarodowym zarówno krajom nafowym, jak i państwom rozwiniętym.
  Starajcie się uzyskać preferencyjne kredyty z banku państw rozwiniętych, by sfnansować zakup koniecznej Wam do przetrwania ropy nafowej/zapałek.
  Nie przejmujcie się wysokością zadłużenia.
  W najgorszym razie to Wy zapewnicie przetrwanie swoim państwom, a Wasze długi nie zostaną spłacone i to państwa rozwinięte stracą najwięcej.
  Zaczynacie z 30 cukierkami, 250 $ i jedną zapałką.

Definicje

• „Kraje Północy” i „kraje Południa”
  w literaturze z obszaru badawczego stosunków międzynarodowych funkcjonuje umowny podział na państwa biedne - określane mianem „Południa”, i państwa bogate nazywane „Północą”. Inną nazwą może być rozróżnienie na państwa rozwijające się i państwa rozwinięte. Podział ten jest nieostry a głównym kryterium, według którego zalicza się dane państwo do którejś z grup jest wysokość PKB per capita. Najczęściej przyjmuje się, że interesy obydwu grup państw są rozbieżne. Przedstawiony powyżej podział nie jest tożsamy z podziałem Wschód - Zachód, który funkcjonował w okresie zimnowojennym, ani z podziałem na pierwszy, drugi i trzeci świat.
  
  Źródło: opracowanie własne

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU