GLOBALIZACJA, WIELOKULTUROWOŚĆ i PROBLEMY GLOBALNE ANDRZEJ POLUS Scenariusz 4 : Degradacja zasobów naturalnych. Tragedia wspólnoty.

1.
Przywitaj grupę.

Podziel grupę za pomocą tali kart na cztery podgrupy.
Jeśli w grupie jest 20 osób, usuń z małej talii (24 karty) dziewiątki.

Rozdaj osobom uczestniczącym po jednej karcie i poproś, by odnaleźli inne mające ten sam kolor.
W rezultacie w czterech miejscach na sali powinny uformować się grupy: kier, karo, tref i pik.

Postaw na środku sali miskę wypełnioną wodą i wsyp do niej 20 monet dwuzłotowych.
Wyjaśnij osobom uczestniczącym, że dzisiaj reprezentują cztery kompanie działające na rynku połowu ryb, frmy nazywają się odpowiednio kier, karo, tref i pik.

Rozdaj kartki papieru (każdej grupie dwie kartki, każdej grupie w innym kolorze) i poproś o zbudowanie kutra rybackiego.
Najprościej będzie, jeśli osoby uczestniczące zrobią papierowe łódki.

Następnie rozdaj każdej z grup scenariusz (Materiał pomocniczy nr 1) i poproś, aby cała grupa w ciszy się z nim zapoznała.

Sposób poławiania monet (wyjaśnienie dla osoby prowadzącej):
Monety/ryby poławiane będą w turach.
Każda z grup powinna wybrać osoby reprezentujące, które będą pełnić role „sieci”.
Kolejność poławiania zależy od koloru kart, które zostały wylosowane.
Osoba reprezentująca każdą z grup ma 20 sekund (prowadzący mierzy czas) na dokonanie połowu.
Zaczyna grupa kier, następnie pik, karo i tref.
W zależności od poziomu integracji grupy i woli młodych ludzi do zabawy, możesz zaproponować jeden z dwóch omówionych poniżej sposobów poławiania monet.

Sposób 1. Duża wola do zabawy.
Monety wyławiane są przez osobę uczestniczącą ustami przez 20 sekund.
Osoba wkłada głowę do miski i wyciąga monety wypluwając je przed swoją grupą.
Osoba wyławiająca może założyć okulary pływackie.

Sposób 2.
Monety wyławiane są przez osobę uczestniczącą za pomocą kciuka i małego palca.
Reszta palców ręki jest unieruchomiona bandażem elastycznym.
Każdej z osób reprezentujących grupy bandaż zawiązuje osoba prowadząca. Każda z poławiających osób ma 20 sekund.
Kładzie monety przed swoją grupą.

Jeżeli osoba prowadząca zdecydowała się na tę metodę połowów, może po pierwszej turze zabarwić wodę farbką, informując, że doszło do katastrofy naturalnej i do Bałtyku dostała się ropa/mazut z uszkodzonego tankowca.

2. Wytyczne dla osoby prowadzącej:
Cała symulacja wraz z przygotowaniem do niej każdej z grup powinna trwać około 30 minut.
Każdorazowym sygnałem do rozpoczęcia połowów będzie opadnięcie na powierzchnię wody w misce łódki zbudowanej przez każdą z grup.
Osoba prowadząca (jeśli prowadzi zajęcia indywidualnie) powinna rzucać łódkę do miski z wysokości około 30 cm i pilnować czasu połowu.
Po upłynięciu 20 sekund, osoba prowadząca powinna wyjąć łódkę z miski i przerwać połów osoby reprezentującej daną grupę, której łódka została wyjęta właśnie z wody.

Po pierwszej kolejce połowów, jeśli w misce zostaną jeszcze monety, osoba prowadząca powinna wrzucić do niej na oczach uczestników 2 x 2 PLN, oznajmiając, że ryby się rozmnażają.
Po zakończeniu pierwszej serii połowów, osoby uczestniczące mogą „dokupić” za 4 PLN jeszcze jeden kuter, co będzie oznaczało, że w następnej kolejce poławiać mogą jednocześnie dwie osoby reprezentujące grupę, która zdecydowała się na zakup nowego kutra.
Wówczas grupa powinna zbudować jeszcze jedną papierową łódkę.

Po zakończeniu drugiej kolejki, jeśli w misce zostaną jeszcze monety, osoba prowadząca powinna wrzucić do niej na oczach uczestników 1 X 1 PLN, oznajmiając, że ryby się rozmnażają.
Również po zakończeniu drugiej kolejki osoby uczestniczące mogą „dokupić” za 4 PLN jeszcze jeden kuter, co będzie oznaczało, że w następnej kolejce poławiać może jednocześnie dwie lub trzy osoby reprezentujące grupę, która zdecydowała się na zakup nowego kutra.

Gra kończy się w momencie, gdy z miski wyłowiona zostanie moneta.
Jeżeli konieczna jest czwarta kolejka, to przed jej rozpoczęciem osoba prowadząca powinna wrzucić do miski na oczach uczestników 1 x 0,50 PLN, oznajmiając, że ryby się rozmnażają.

Po wyłowieniu ostatniej monety, poproś grupę, której jest wówczas kolejka połowu, by osoba ją reprezentująca wypłynęła w morze.
Gdy pojawią się komentarze, że nie ma już co łowić, zwróć na nie uwagę i poproś osoby uczestniczące, by usiadły w kręgu. Rozpocznij dyskusję.

3.
Zapytaj każdą z grup ile ryb/monet udało im się złowić.
Zapisz wyniki w miejscu widocznym dla wszystkich.

Zapytaj osoby uczestniczące, czy są zadowolone z połowów i czy cieszą się z uzyskanych wyników.
Monety wyłowione przez poszczególne grupy należą do nich.
Możesz zaproponować wspólne wyjście po zakończeniu zajęć.

Poinformuj osoby uczestniczące, że gdyby liczba ryb/monet w waszym prowizorycznym akwenie była tak wysoka, jak w momencie rozpoczęcia połowów, to rozmnażałyby się one w tempie 3 x 2 PLN co kolejkę, więc teoretycznie gdyby osoby uczestniczące po pierwszej kolejce uzgodniły harmonogram odławiania ryb/monet, moglibyście ciągnąć tę grę w nieskończoność, a ty byś na niej zbankrutował, zbankrutowała.

Jeżeli w trakcie symulacji pojawiały się propozycje zmniejszenia ilości poławianych ryb/monet, zwróć na nie szczególną uwagę i omów reakcje osób biorących udział w zajęciach na takie sugestie.

Zapytaj czy i dlaczego osoby uczestniczące nie wprowadziły harmonogramu połowów.

Następnie wprowadź pojęcie „tragedii wspólnoty”.
Zapytaj osoby uczestniczące, czy znają jakieś inne przykłady „tragedii wspólnoty”.
Obrazuj dyskusję przykładami z życia codziennego i popularnym powiedzeniem, że „jeśli coś jest wspólne, to jest niczyje”.

Wprowadź pojęcie „free ride”.
Zapytaj osoby uczestniczące o przykłady tego zjawiska (np. niepłacenie podatków, nieprzestrzeganie przez rządy i sektor prywatny zapisów umów międzynarodowych, w których określone są limity emisji poszczególnych gazów do atmosfery).
Zapytaj, czy osoby uczestniczące wiedzą, co to jest Protokół z Kioto i które państwa go nie podpisały.
Jakie są argumenty Chin, a jakie USA za nie wprowadzaniem w życie zapisów protokołu.

Podsumuj dyskusję.
Nawiąż do degradacji różnych zasobów naturalnych (atmosfera, obszary zielone, efekt cieplarniany, zanieczyszczenie wód).

Jeżeli zajęcia trwają 90 minut, poproś, by osoby uczestniczące ponownie usiadły w grupach, które stworzone zostały na początku zajęć i przeprowadź symulację obrad ustalających limity emisji CO2 przez Chiny, USA, Unię Europejską i państwa rozwijające.

Scenariusz 1

Jesteście właścicielami, właścicielkami i pracownikami, pracownicami frmy poławiającej ryby na Bałtyku.
Dysponujecie jednym kutrem rybackim.
Znajdująca się na środku sali miska z wodą symbolizuje wasze łowisko, zaś znajdujące się w niej monety to ryby, które poławiacie.
Aby być rentownym przedsiębiorstwem, powinniście łowić co najmniej 2 PLN dziennie. Nowy kuter kosztuje 4 PLN.
Sposób łowienia ryb/monet zostanie wam wyjaśniony przez osobę prowadzącą.
Grupa, która zwycięży zabawę, będzie mogła w nagrodę zatrzymać wszystkie wyłowione przez nią monety.

Definicje

• Odnawialne i nieodnawialne zasoby/źródła energii
  do zasobów odnawialnych zaliczamy zasoby (najczęściej naturalne), które mogą ulegać regeneracji (odtwarzają się), jeżeli są wykorzystywane w odpowiedni sposób, np. łowiska ryb, obszary zielone. Cechą zasobów nieodnawialnych (najczęściej mineralnych) jest określony poziom ich występowania i niemożliwość ich odtworzenia w przewidywalnej perspektywie czasowej, np. pokłady ropy nafowej i węgla.
  
  
• Tragedia wspólnoty (ang. tragedy of the commons)
  teoretyczna sytuacja w teorii gier. Do sytuacji określanej mianem „tragedii wspólnoty” dochodzi wówczas, gdy istnieje grupa podmiotów dążących do maksymalizacji swoich zysków i istnieje dobro nie będące własnością żadnego z tych podmiotów, a użytkowanie tego dobra jest konieczne, aby podmioty uzyskiwały zysk ze swojej działalności. Wspólne dobro zostaje zniszczone, a podmioty nie są w stanie uzyskiwać zysków z jego użytkowania. Klasycznymi przykładami „tragedii wspólnoty” są sytuacje, w których pasterze zwiększają populacje owiec na ograniczonym pastwisku, przez co wymierają całe stada, bądź następuje degradacja łowisk ryb.
  
  
• Freeriding
  (od angielskiego free ride) określenie używane do opisu zachowania jednostki, która unika ponoszenia kosztów stworzenia dobra, od którego zależy polepszenie życia całej społeczności i dodatkowo korzysta z zysków, które powstają po stworzeniu tego dobra przez innych członków społeczności. Klasycznym przykładem zachowania „free ride” jest unikanie przez kapitana statku uiszczania opłat na rzecz utrzymania latarni morskiej, ale korzystanie z jej światła podczas nawigacji. Za „free ride” uznane może być również niepłacenie podatków przy korzystaniu z zysków, jakie wynikają z bycia obywatelem danego państwa (ochrona konsularna poza granicami, opieka zdrowotna, etc.).
  

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU