GLOBALIZACJA, WIELOKULTUROWOŚĆ i PROBLEMY GLOBALNE ANDRZEJ POLUS Scenariusz 2 : Problem demograficzny współczesnego świata

• Wpływ czynnika demografcznego na środowisko międzynarodowe, „Problemy polityczne współczesnego świata”,
  Z. Cesarz, E. Stadtmuller, Wrocław 2002.
  
• J. I. Clarke, Ludność Ziemi, Prószyński i S-ka Warszawa 1998. (seria: prognozy XXI wieku).
  
• P. Kennedy, U progu XXI wieku (przymiarka do przyszłości), Puls, Kielce 1994, s. 32-58.
  

1.
Przywitaj grupę.

Na wstępie wyjaśnij osobom uczestniczącym, że tematem zajęć będą problemy demo-grafczne występujące we współczesnym świecie.

Zapytaj, czy któraś z osób uczestniczących potraf wyjaśnić etymologię słowa demografa (gr. demos - lud; grapheia - opis; po zajęciach nt. demokracji słowo demos powinno być znane uczestnikom zajęć)?

Jeśli nikt nie będzie potrafł, zwróć uwagę, iż to słowo, podobnie jak nazwy wielu nauk, wywodzi się z greki i składa się z dwóch członów; przypomnij zajęcia poświęcone demokracji i zapytaj co znaczy „demos”.
Jeśli nikt nie będzie wiedział, wyjaśnij etymologię tego słowa. (5 min)

2.
Wyjaśnij osobom uczestniczącym, iż nie będą przeprowadzać skomplikowanych obliczeń, ale podczas zajęć postaracie się wspólnie wizualizować zmiany w liczbie ludności świata.

W miejscu widocznym dla wszystkich powieś dwie połączone kartki „fip chart” z osią dziejów świata.
Wyjaśnij osobom uczestniczącym, że jeden centymetr na osi oznacza 50 lat w historii ludzkości i wasz wykres rozpoczyna się w roku 2000 p.n.e.
Poinformuj wszystkich, że będziecie teraz wspólnie nanosić na wykres liczbę ludzi zamieszkujących ziemię w poszczególnych okresach historycznych.

Rozdaj tabele prezentujące zmiany w liczbie ludności, a kilka osób z grupy poproś, by zostały i pomogły Ci nanosić dane na wykres.
Wręcz im calówki i markery.

Następnie zwróć się do grupy przyglądającej się tabelom i zauważ, że musicie przyjąć, ile centymetrów na waszym wykresie będzie odpowiadać ilu milionom mieszkańców ziemi.

Zauważ, że skoro 4 tysiące lat temu ziemię zamieszkiwało 50 milionów ludzi, można przyjąć, tak samo jak na osi dziejów, iż 1 centymetr odpowiadał będzie 50 milionom ludzi.

Jeśli grupa zgodzi się na taką propozycję, poproś, by podawali osobom stojącym przy wykresie, jak długie (w centymetrach) odcinki mają rysować przy kolejnych datach.

Źródło:
Z. Cesarz, Wpływ czynnika demografcznego na środowisko międzynarodowe, „Problemy polityczne współczesnego świata”,
Z. Cesarz, E. Stadtmuller, Wrocław 2002.

Największe zagęszczenie odcinków odpowiadających liczbie ludności będzie po 1650 roku.

Po zakończeniu nanoszenia danych na wykres poproś osoby uczestniczące o opinie na temat wykresu.

Zapytaj, czy widzą jakieś prawidłowości i czy na podstawie wykresu mogą pokusić się o prognozę zmiany liczby ludności świata w 2050 roku? (15-20 min.)

3.
Jeśli padły jakieś konkretne liczby, zapisz je na tablicy i powiedz osobom uczestniczącym, że teraz spróbujecie wspólnie przeprowadzić symulację wzrostu liczby ludności świata w krótszej niż na wykresie perspektywie czasowej.

Zbierz osoby uczestniczące w kręgu. Wyjaśnij, że według danych szacunkowych, co sekundę na świecie rodzą się 3 nowe osoby.
Wybierz trzy osoby, które będą odpowiedzialne za „wzrost ludności świata” (mogą to być najgłośniejsze lub wyróżniające się osoby) i wręcz każdej pudełko zapałek/lub 60 cukierków.

Następnie poproś ich o cierpliwość i powiedz, że potrzebna ci osoba, która będzie odgrywać niewdzięczną rolę „regulatora procesów życiowych” (możesz nawiązać do wykreowanej przez Terrego Pratchetta postaci Śmierci i jej cech w powieściach i flmach nakręconych na ich podstawie).

Poinformuj, że reszta grupy wraz z tobą będzie odgrywać rolę czasu.
Osoby uczestniczące będący czasem mają w rytm klaskania odliczać głośno do 60, przy każdym klaśnięciu trzy osoby odpowiedzialne za „wzrost ludności świata” mają wrzucić do środka okręgu po jednej zapałce/cukierku, natomiast osoba pełniąca rolę „regulatora procesów życiowych”/Śmierci powinna za każdym klaśnięciem zabrać jeden z rzuconych do środka okręgu przedmiotów.

Przeprowadź próbę, podczas której sprawdź, czy wszystkie osoby wiedzą, jaka jest ich rola i czy przedmioty wpadają do kręgu.

Po zakończeniu odliczania, powiedz osobom uczestniczącym, że przez minutę trwania ćwiczenia liczba ludności świata wzrosła o ilość zapałek/cukierków znajdujących się w środku okręgu (powinno być ich 120, ale potwierdź tę liczbę z całą grupą).

Weź kalkulator z dużym wyświetlaczem i na oczach wszystkich powiedz, że można na tej podstawie oszacować wzrost w skali roku – jeżeli przez minutę liczba ludności świata zwiększa się o 120 osób, to poprzez przemnożenie 120 przez 60 uzyskamy, o ile wzrośnie ta liczba w ciągu godziny (7200).
Pokaż wynik osobom uczestniczącym.

Następnie przemóż 7200 przez 24, aby zobaczyć, o ile wzrośnie liczba ludności w ciągu jednego dnia (172800).
Następnie przemnóż 172800 przez 366.
Wynik powyżej 63 mln stanowi szacunkowy wzrost ludności świata w skali roku.

Następnie powiedz osobom uczestniczącym, że wzrost ludności świata nie jest jednolity na wszystkich kontynach i gdyby ćwiczenie to zrobić dla Europy, w środku kręgu powinny leżeć już jakieś zapałki, nowa zapałka pojawiałaby się co 10 sekund, ale Śmierć zabierałaby jedną zapałkę co 5 sekund.
Jeśli grupa chce, możesz przeprowadzić to ćwiczenie dla kontynentu europejskiego.
Wówczas około 100 zapałek powinno leżeć już w środku kręgu.
Jeden z uczestników, uczestniczek dorzucałby zapałkę co 10 sekund, natomiast inny odejmowałby jedną co pięć sekund.
Po minucie w środku powinny znaleźć się 94 zapałki, czyli mniej niż w momencie rozpoczęcia symulacji. (25 min)

4.
Rozpocznij dyskusję pytając osób uczestniczących, co czują po zakończonym ćwiczeniu oraz patrząc na wykres i ich prognozy zapisane na tablicy.

Wprowadź pojęcie „dnia miejsc tylko stojących” używanego na określenie sytuacji, w której liczba ludności świata przekroczy możliwości planety.

Przedyskutuj z osobami uczestniczącymi ich poglądy na temat konieczności regulowania przyrostu ludności świata.
W miejscu widocznym dla wszystkich zapisuj proponowane przez grupę sposoby ograniczenia przyrostu naturalnego ludności świata.

Przedyskutuj różnice kulturowe i wiążące się z nimi modele rodziny w różnych rejonach świata.
Zaznacz problemy wynikające z malejącej liczby ludności państw rozwiniętych – przede wszystkim problemy związane z sektorem ubezpieczeń społecznych i zabezpieczeniami emerytalnymi. Przedyskutuj problem starzejących się społeczeństw europejskich.

Wszystkie propozycje rozwiązania problemu demografcznego świata zapisuj na tablicy.

Wspólnie z osobami uczestniczącymi postaraj się zbudować listę priorytetowych działań, które mogłyby być przedsięwzięte przez społeczność międzynarodową celem rozwiązania problemu demografcznego. (20-25 min)

Defnicje

• demografa
  ( gr. demos - lud; gráphein - pisać, rysować, skrobać) nauka zajmująca się badaniem zmian w strukturze ludności
  
• dzień miejsc tylko stojących
  hipotetyczna sytuacja, w której liczba ludności świata będzie tak duża, że ograniczone zasoby ziemi (włącznie z przestrzenią do życia) sprawią, że egzystencja będzie niemożliwa
  
• Tomas Malthus
  (ur. 1766, zm. 1834) Anglik, ekonomista. Zauważył niebezpieczeństwa związane z szybszym wzrostem ludności świata od wzrostu produkcji żywności. Malthus sformułował prawo, według którego ludność świata rośnie w postępie geometrycznym (2, 4, 8, 16...), natomiast wzrost środków utrzymania (głównie żywności) to ciąg arytmetyczny (2, 4, 6, 8, 10...). Od nazwiska Malthusa wywodzi się nazwa kierunku ekonomiczno-demografcznego – maltuzjanizmu. Teoria ta głosi, że „liczba ludności wzrasta szybciej niż środki utrzymania”, a sprzeczności i braki systemu kapitalistycznego można usunąć za pomocą ograniczania przyrostu ludności.
  

Opracowano na podstawie:

• W. Kopaliński, Podręczny słownik wyrazów obcych, Warszawa 1999;
  
• Z. Cesarz, Wpływ czynnika demografcznego na środowisko międzynarodowe, „Problemy polityczne współczesnego świata”, Z. Cesarz, E. Stadtmuller, Wrocław 2002.
  

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU