EUROPA JOLANTA CZAJKOWSKA Scenariusz 3 : Europejska Wieża Babel

1.
Przywitaj grupę.

Podziel grupę na kilkuosobowe zespoły, wcześniej na karteczkach wypisz kilka nazw państw europejskich, o dwie, trzy nazwy więcej niż będzie grup tak, aby zespoły mogły losować.

Poproś, aby grupy zachowały w tajemnicy nazwy państw, a następnie przygotowały krótką scenkę pantomimiczną, po obejrzeniu której reszta uczestników zajęć pozna, o jakie państwo chodzi. (10 min)

2.
Zapytaj grupę, dlaczego możliwe jest rozpoznanie poszczególnych państw Europy?

Następnie zapisz pionowo na tablicy hasło „różnice kulturowe”. Wyjaśnij osobom uczestniczącym, że hasło nawiązuje do tematu zajęć.
Poproś, aby każda osoba zapisała słowa rozpoczynające się od liter hasła.

Zwróć uwagę, że słowa powinny nawiązywać, kojarzyć się, defniować pojecie (Patrz materiał pomocniczy nr 1).
Zwróć uwagę, aby każde słowo było zapisane na jednej kartce.

Następnie osoby uczestniczące doczepiają swoje słowa do odpowiednich liter.
W ten sposób wszyscy mają szansę porównać własne pomysły z innymi.
Najpewniej wśród skojarzeń pojawią się słowa o zabarwieniu pozytywnym i negatywnym, ale zwróć uwagę, że różnorodność jest zaliczana do fundamentalnych wartości europejskich, chociaż niesie ze sobą wiele niebezpieczeństw. (15 min)

3.
Podziel osoby uczestniczące na kilkuosobowe zespoły, rozdaj grupom materiał pomocniczy nr 2 i poproś, aby po przeczytaniu tekstu odpowiedziały na pytania znajdujące się pod nim.
Odpowiedzi powinny być przygotowane na dużych arkuszach papieru, aby można było po prezentacji przez wszystkie grupy, porównać je, wyjaśnić różnice, niejasności.

Na zakończenie tej części zajęć podkreśl, że Europa to pewna całość, która składa się z wielu cząstek, te cząstki to narody i kultury.
Specyfką tego kontynentu jest wielojęzyczność oraz znaczna liczba państw i narodów na niewielkim terytorium (narodowości nie zawsze pokrywają się z granicami państw).

Podkreśl, że Wspólnota Europejska budowana jest przez akceptację różnorodności kulturowej. (20 min)

Wariant dla zajęć 45-minutowych:
w tym miejscu kończymy zajęcia.

4.
Zwróć uwagę, że we współczesnej Europie, spotykamy się również z kulturami pozaeuropejskimi, szczególnie w takich krajach jak Francja, Niemcy, Grecja, Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, żyje i pracuje wielu emigrantów pochodzących z Azji i Afryki.

Zapytaj osób uczestniczących, czy spotykają się z przejawami różnic kulturowych z obszarów pozaeuropejskich i potrafą podać przykłady ich obecności w naszej rzeczywistości. (10 min)

5.
Zwróć uwagę, że wielokulturowość w ramach Unii Europejskiej to zjawisko, z którym mamy do czynienia o wiele częściej niż przed integracją Polski ze strukturami.
Brak barier formalnych w podróżowaniu i osiedlaniu się, udział w różnego typu projektach, możliwość nauki i pracy, to wszystko sprawia, że częściej doświadczamy różnic kulturowych.

Zaproponuj osobom uczestniczącym, aby w tej części zajęć zastanowiły się, w jakich obszarach życia codziennego mogą doświadczyć różnic kulturowych przebywając w różnych krajach Unii Europejskiej.
Osoby uczestniczące nadal pracują w grupach, wykorzystują materiał pomocniczy nr 3, ale wymagaj od grup, aby rozbudowały tabelę o jak najwięcej dziedzin życia i podały jak najwięcej przykładów.

Poproś, aby przykłady różnic kulturowych pochodzące z poza materiału pomocniczego opatrywano informacją, z jakiego źródła pochodzą, np.; doświadczenie własne, znajomych, prasa, literatura, itp.

Zwróć uwagę osób uczestniczących, że taki opis różnic posługuje się stereotypem i że jak każdy stereotyp jest dużym uproszczeniem, a w odniesieniu do konkretnych ludzi czy sytuacji może być nieprawdą. I, że w kontaktach z ludźmi należy o tym pamiętać. (20 min)

6.
Na zakończenie zajęć poproś przedstawicieli, przedstawicielki grup o zaprezentowanie wyników swoich prac i porównanie efektów.
Omówcie niejasności tam, gdzie pojawią się informacje oryginalne, autorskie grup, zapytaj o źródło informacji związane ze prezentowanymi zwyczajami. Jeszcze raz wspomnij o roli i ograniczeniach stereotypów.

Przypomnij też, że w jednym kraju, w różnych jego regionach, mogą występować zasadnicze różnice kulturowe. Zapytaj, czy i dlaczego warto poznawać inne kultury? (15 min)

Rodzinna Europa

Wszystko zaczęło się jednak na strychu. Zobaczyłem tam stare skrzynie malowane na zielono, w czerwone kwiaty i podobnie malowane łóżko z baldachimem, które służyło pokoleniom szwajcarskich chłopów. Wtedy przez chwilę, ale bardzo ostro, odczuwałem żal, że jestem niemy. Bo niemota bywa nie tylko fzycz-na i swoboda toczonej po francusku rozmowy może tylko maskować nieruchome zapatrzenie. Zapach tego strychu był swojski, taki sam, jak w kątach znanych z dzieciństwa, ale kraj, z którego pochodziłem, był daleko i jak diablik wyskakujący z pudełka, poruszałem się według praw mechanizmu tajemniczego dla moich tutejszych przyjaciół. Nawet ta wspólność upodobań do starych mebli, gdzie przechowywała się obecność ludzi minionych kryła w sobie zasadniczą różnicę tonacji. Gdybym próbował wyjaśnić co one dla mnie znaczą, jakie postaci przywodzą na myśl, musiałbym żmudnie zaczynać od samego początku, plątać się w datach, w opowieściach o instytucjach, bitwach i obyczajach. [...] Przed łóżkiem z baldachimem doznałem podwójnych uczuć, tubylca i cudzoziemca. Niewątpliwie i tu była moja ojczyzna, ale wyrzekająca się jakby na mocy narzuconego sobie zakazu wiedzy o sobie jako całości [...] Ileż to razy miałem zamknięte usta dlatego właśnie, że wyłoniwszy się z mglistych obszarów, o których podręczniki i książki rzadko podają wiadomości, a jeśli to fałszywą, musiałbym zaczynać od początku. Teraz z paraliżem łączyła się dotkliwość jakiegoś zaniechania. Nie, nie będę nigdy naśladować tych, którzy zacierają ślady, wyrzekają się swojej przeszłości i są martwi, choćby przy pomocy ekwilibrystyki umysłowej udawali, że są żywi. Korzenie moje są tam na wschodzie, i to jest pewnik. Jeśli trudno albo przykro tłumaczyć, kim jestem, trzeba pomimo to próbować.

Źródło: Cz. Miłosz, Rodzinna Europa, Warszawa 1990, s.5-6.

Ćwiczenie:

• O jakim zjawisku pisze Czesław Miłosz?
  
• Jak rozumiecie cytat „Pod łóżkiem z baldachimem doznałem podwójnego uczucia tubylca i cudzoziemca”?
  
• Jakie znaczenie dla Miłosza ma miejsce jego pochodzenie, czy waszym zdaniem jest to sprawa determinująca życie wielu Europejczyków?
  
• Zdaniem Czesława Miłosza istnieją bariery między narodami i kulturami Europy. Z czego one wynikają i jak zdaniem poety można próbować to niezrozumienie niwelować?
  
• Uznaje się, że nagromadzenie narodów i kultur na stosunkowo niewielkim obszarze, jest cechą charakterystyczną Europy. Co z tego wynika?
  

Mój pierwszy kontakt z miastem [Barcelona] to był wstrząs. [...] najbardziej uderzyły mnie dwie rzeczy: kuchnia i sposób pracy. Na plan przychodziło się koło 11, pierwsze ustawienia, rozmowy i już lunch. Po lunchu – sjesta. Po dwóch godzinach pracy ze trzy, cztery godziny odpoczynku. Zaczynaliśmy zdjęcia koło 17. tak do 22, a potem cała ekipa szła do knajp.

Źródło: Ł. Modelski, Barcelona początek podróży, „Twój Styl”, nr 8, 2008 r., s.38.

Spotykając się z Niemcem przy witaniu się i żegnaniu, można spodziewać się mocnego jednego lub dwukrotnego uścisku dłoni i bezpośredniego kontaktu wzrokowego. Niemcy wierzą, iż miękki uścisk dłoni świadczy o słabości, a nie patrzenie prosto w oczy o fałszywości, a nawet nieuczciwości. Wymianie uścisku dłoni nie musi towarzyszyć szeroki uśmiech, wielu Niemców rezerwuje uśmiech dla przyjaciół i rodziny, traktując uśmiechanie się do obcych jako coś głupiego, a nawet obłudnego. W tym kraju wykonuje się niewiele gestów dłońmi jak i rękami. Pukanie się w czoło i jednoczesne patrzenie na jakąś osobę, traktuje się jako zachowanie grubiańskie i jest prawnie zabronione.

Na Węgrzech ludzie zwracają się do siebie po nazwisku i jest to zupełnie normalne i przyjazne. W innych krajach byłoby to traktowane za obrazę.

Komunikacja niewerbalna (gesty) może również mieć w różnych krajach inne znaczenia. W Bułgarii skinienie głową oznacza „nie”, podczas gdy potrząśnięcie nią „tak”. Wskazywanie czegoś palcem (szczególnie lewej ręki) jest niegrzeczne.

W niektórych krajach Europy liczy się nie to co ludzie jedzą, lecz jak jedzą i o jakich porach.
Na przykład we Francji i we Włoszech czas posiłków to kluczowe wydarzenia w ciągu dnia. Zdarza się, że kolacja trwa nawet półtorej godziny i przypisuje się jej duże rodzinne znaczenie.

Brytyjczycy bardzo poważnie traktują ustalenia ustne. W czasie rozmowy towarzyskiej nie należy poruszać tematów osobistych, a lunch nie jest zwykle traktowany jako zdarzenie biznesowe, do czasu jednak podania kawy.

Szwedzi akceptują wysokie podatki, jako podstawę fnansowania polityki socjalnej, dlatego wszelkie krytyczne uwagi czy też wyrażające zdziwienie dla stawek podatków w ich kraju byłoby nie na miejscu, podobnie jak wychwalanie któregoś z regionów tego kraju, jako że jego mieszkańców cechuje wysoka lojalność wobec swojej „małej ojczyzny”. Pytania osobiste są bardzo źle widziane.

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU