EUROPA JOLANTA CZAJKOWSKA Scenariusz 2 : Co nas łączy?

1.
Przywitaj grupę. Warsztat rozpocznij od wywieszenia plakatu przedstawiającego kontury Europy i postaw osobom uczestniczącym pytanie:
Czym dla nich jest Europa?

Zaznacz, że nie pytasz o Unię Europejską, a o Europę właśnie.

Zapytaj:

• czy uważacie, że cywilizacja europejska jest czymś szczególnym na tle innych?
• czy Europa to konkret, chociażby w sensie geografcznym?
• czy, jak określa Europę Czesław Miłosz, “gmach wyobrażeń i dogmatów?”
  

2.
Rozdaj osobom uczestniczącym małe karteczki samoprzylepne i poproś, aby zapisały swoje skojarzenie, jedno skojarzenie na jednej karteczce. (10 min)

3.
Następnie poproś, aby każda z osób uczestniczących odczytała swoje asocjacje i przykleiła kartki na plakacie.
Spróbujcie je posegregować: w jeden zbiór skojarzenia geografczne, w inny te związane z kulturą, jeśli pojawi się kontekst polski, to zróbcie oddzielny zbiór.

Plakat powinien zostać w widocznym miejscu do końca zajęć. (5 min)

4.
Powiedz, że za chwilę będziecie pracować w grupach nad wybranym tekstem.
Grupy będą musiały przeczytać go, a następnie sporządzić notatki na temat „Granice Europy”.

Podziel grupę na kilkuosobowe zespoły, każdemu zespołowi rozdaj materiał pomocniczy nr 1.
Po wykonaniu ćwiczenia poproś osoby reprezentujące zespoły, aby przeczytały swoje zapiski.

Na zakończenie tego ćwiczenia spróbujcie napisać wspólny wniosek, dotyczący granic Europy.
We wniosku powinna znaleźć się uwaga, z czego wynikają kłopoty z określeniem granic Europy.

Zwróć uwagę osób uczestniczących na to, w jakiej mierze na defniowanie granic Europy wpływają stereotypy, a w jakiej polityka. (20 min)

Wariant na zajęcia 45-minutowe:
wygłoś krótki wykład o problemach związanych z kontrowersjami związanymi z określeniem granic geografcznych Europy. (5 min)

5.
Zapytaj osób uczestniczących, dlaczego kraje pozaeuropejskie (Izrael, Azerbejdżan) grają w Mistrzostwach Europy, należą do UEFA?
Czym jest to powodowane?

Jeśli nie padnie to ze strony osób uczestniczących, zwróć uwagę, że nierzadko Europa to synonim słowa kultura; europejskość nie ma granic geografcznych, to zjawisko kulturowe.

Powiedz osobom uczestniczącym, że nadal będą pracować w grupach.
Wyjaśnij, że ich zadanie będzie polegało na przygotowaniu plakatu „Dziedzictwo europejskie”, wzór schematu znajduje się w materiale pomocniczym nr 2.
Poproś, aby ćwiczenie wykonały na dużych arkuszach papieru.
Poleć, aby odwołały się do swojej wiedzy, np.: z historii, kulturoznawstwa, pomocny też może być tekst z materiału pomocniczego nr 3.
Zwróć uwagę osób uczestniczących, że wspólnym dziedzictwem Europy są wartości powszechnie uznawane w naszej cywilizacji.
Poproś, aby również one znalazły się na plakacie. (15 min)


Po wykonaniu ćwiczenia, poproś wybrane osoby z grup, aby zaprezentowały na forum przygotowane zadania.
Zapytaj, na jakie trudności natrafły w czasie pracy?
Jakie mają refeksje po wykonaniu ćwiczenia? (5min)

Spiszcie jedną wspólną listę wartości europejskich, które pojawiły się na wszystkich plakatach.
Następnie poleć osobom uczestniczącym, aby w grupach zastanowiły się, czy i w jaki sposób poprzez instytucje i prawo UE realizuje się wartości europejskie. (15 min)

Wariant na zajęcia 45-minutowe:
sporządzenie list wartości europejskich kończy zajęcia. (5 min)

6.
Na zakończenie zajęć poproś osoby uczestniczące, aby samodzielnie zastanowiły się, jakie wartości europejskie są dla niego, dla niej najważniejsze.
Poproś, aby hierarchię wartości ułożyły wykorzystując ranking trójkątny (materiał pomocniczy nr 4).
Powiedz, że na szczycie rankingu należy wpisać wartości najważniejsze, u podstawy – najmniej istotne dla nich.

Następnie, poproś, aby każdy samodzielnie napisał krótki esej, dlaczego wybrał tę wartość i w jaki sposób wpływa ona na jego życie.
Chętne osoby poproś o odczytanie tekstów (20 min)

Granice Europy

Jak można więc [...] defniować dzisiaj geografcznie i politycznie granice Europy? W odniesieniu do granic geografcznych to chcę tylko zwrócić uwagę na fakt, że wschodnia granica Europy miała zawsze charakter umowny. Kiedy Wasilij Tatiszczew w XVIII wieku uznał góry Ural za granicę Europy, chciał zaznaczyć, że granica ta rzeczywiście gdzieś przebiega. Jednocześnie wprowadził tym samym pewien stereotyp w myśleniu europejskim, że państwo moskiewskie i jego spadkobiercy należą do Azji.

Źródło: B. Geremek, Przestrzeń Europy, (w:) Europa na co dzień. Podręcznik ucznia,
Wydawnictw CODN, Warszawa 1997, s.A-II/2.

Gdy pisałem swoją pierwszą książkę trzydzieści lat temu [chodzi o książkę: „Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920”, wydaną w Londynie 1972 roku, polskie wydanie: Kraków 1997] zimna wojna osiągnęła apogeum. Groziła nam wymiana nuklearnych ciosów między „Zachodem” a sowieckim „Wschodem”. Wielka Brytania przystąpiła właśnie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, która sięgała jedynie Niemiec Zachodnich. Od Lubeki po Triest rozciągała się nieprzerwanie żelazna kurtyna, a kraje położone na wschód od niej znajdowały się pod rządami ponurych, kontrolowanych przez Moskwę komunistycznych reżimów. Co więcej, żelazna kurtyna zaczynała dzielić nasze umysły. Wydawało się, że nazwa „Europa” nie dotyczy już całości kontynentu, lecz coraz częściej skrótowo określa projekt wdrażany w jego zachodniej części. [...] O wschodniej części kontynentu coraz częściej zapominano lub ją ignorowano. [...] O dziwo, nastawienie i priorytety rodem z ery zimnowojennej nie znikły po upadku muru berlińskiego. Wręcz przeciwnie, wielu ludzi wydawało się nie dostrzegać, że się coś zmieniło. [...] Historycy, którzy przez całe swoje studia i karierę zawodową nauczyli się ignorować Wschód, nie zamierzali się zmieniać. Najbardziej rażące przykłady dzieł publikowanych jako „historie Europy”, lecz w rzeczywistości ograniczające się do Europy Zachodniej, ukazywały się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, a więc w czasie, gdy można by było oczekiwać zmiany nastawienia.

Źródło: N. Davies, Europa między Wschodem a Zachodem,
Kraków 2007, s.5.

W myśleniu o Europie zawsze pamiętać trzeba, że była ona pojmowana w różny sposób. W pojałtańskim [...] systemie Narodów Zjednoczonych jest mowa o Europie od San Francisco do Władywostoku: Europa I sięga tu do Łaby, dzisiaj do Odry, Europa II zaś na wschód od tych rzek. Tak pojęta pierwsza Europa nazywana jest często Zachodem. [...] Europa druga, czyli Wschodnia, kojarzona była czasami z Europą słowiańską, czasami z Euroazją; [...] W Radzie Wykowawczej UNESCO, w której pracach przez lata uczestniczyłem, mamy sześć takich okręgów: Europę I i II, Azję, Afrykę na południe od Sahary, Amerykę Łacińską i Karaiby, Islam.

Źródło: J. Kłoczewski, Europa a Unia Europejska: jedność a różnorodność,
„Więź”, nr.4, 1998r., s.31-32.

Zdaniem jednych Kaukaz, ten liczący sobie 1500 km długości i 100-180 km szerokości łańcuch górski leży we wschodniej Europie, zdaniem innych w zachodniej Azji. Prawda jest taka, że masyw ten leży na linii, którą tradycyjnie uznaje się za granicę Azji i Europy. Wspinacze, np.; przychylają się do teorii, iż to właśnie najwyższy szczyt Kaukazu - mierzący 5642 m n.p.m. wygasły wulkan Elbrus, a nie o ponad 800 metrów niższy Mont Blanc jest najwyższym szczytem Europy.

Źródło: „Gazeta Wyborcza”, Encyklopedia, Góry, cz.2, Od Uralu aż po Pireneje.

Uzupełnijcie tabelę, wpisując możliwie najwięcej przykładów dokonań Europejczyków na przestrzeni dziejów.
Obok wielkich dziedzin, możecie wzbogacić schemat o konkretne przykłady, np.: technika - mikroskop, itp.
Dokonania cywilizacyjne Europejczyków doprowadziły do wypracowania ogólnie akceptowanych wartości, te wartości również umieśćcie w tabeli.

Przy pracy możecie korzystać z materiału pomocniczego nr 3 Pytanie o duszę Europy.

U samych podstaw refeksji o Europie i prób jej defniowania zawsze, przy każdej nieco pogłębionej analizie, odnajdujemy kulturę, kulturowe dziedzictwo, jako czynnik fundamentalny europejskiej tożsamości. [...] Nasza Europa [...] ukształtowała się zasadniczo w wielkich stuleciach swej historii, gdzieś między X/XI a XV/XVI stuleciem. [...] Niezwykle dynamiczny rozwój kręgu zachodniego w następnych stuleciach przyniesie w końcu niezwykły awans Europy, w punkcie wyjścia kopciuszka, wśród wszystkich wielkich kręgów cywilizacyjnych świata. Europę stworzą nie imperia, ale społeczeństwa, tysiące wspólnot wolnych ludzi, wsie, miasta, grupy posiadające swe prawa i wolności i zdolne do twórczych prac. Jest to społeczeństwo obywatelskie – societas civilis – z obywatelem, członkiem konkretnej wspólnoty i za nią odpowiedzialnym. Wielkie słowa tej epoki to libertas, wolność i obowiązek zarazem, i szukanie swojej równowagi między zadaniami różnorodnych wspólnot małych nakładających się na nie, coraz większych społeczności regionalnych, państwowych, wreszcie ogólnochrześcijańskich z papieżem i cesarzem na czele. [...]

Chrześcijaństwo zachodnie tych twórczych stuleci nabiera swoistych, bardzo charakterystycznych cech. Jego optymizm łączy się z afrmacją życia, człowieka, świata stworzonego – materii. Ważny jest rozum, ale i serce – miłość mistyczna, czy dworska! – a także praca, wysiłek fzyczny. W kulturalnym krajobrazie europejskim, we Włoszech, Francji w wielu innych regionach, dotąd uderzają nas rezultaty ogromnego zorganizowanego wysiłku: miasta, świątynie, dzieła sztuki. [...] Atlasy europejskiej kultury romańskiej, gotyckiej, barokowej są nam dzisiaj szczególnie potrzebne jako skondensowane niejako wizualne ślady twórczych okresów, łączących elementy uniwersalne z propozycjami bardzo swoistymi, lokalnymi, regionalnymi. [...] W tradycji europejskiej kultury i chrześcijaństwa tkwi czynnik wyjątkowo dużej wagi intelektualnej debaty, rozumowania; od XII-XIII wieku szkoła europejska poddała odważnej analizie nawet tekst-fundament, jakim była Biblia. Wyraźnie podnosi się też od tego czasu w myśli elit chrześcijańskich indywidualna odpowiedzialność każdego człowieka za siebie i swoje czyny. Dla Tomasza z Akwinu sumienie ma być decydujące, ważniejsze na przykład od nakazów władzy, kościelnej nie wyłączając. Odnajdujemy tu personalizm, humanizm, wiarę w człowieka, a więc czynniki, które niewątpliwie leżały u podstaw wielkich sukcesów Europejczyków w kolejnych epokach.

Źródło: J. Kłoczewski, Europa a Unia Europejska: jedność a różnorodność,
„Więź”, nr.4, 1998, s.34-36.

Zastanów się, jakie wartości europejskie są dla Ciebie szczególnie bliskie, najważniejsze. Ułóż je wg hierarchii ważności. Na szczycie trójkąta zapisz najważniejszą, u podstawy - mniej istotne, choć też ważne.

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU