EUROPA JOLANTA CZAJKOWSKA Scenariusz 1 : Jak i dlaczego działa UE?

1.
Przywitaj grupę.
Przedstaw temat zajęć, następnie odwołaj się do wiedzy i doświadczeń, które osoby uczestniczące mają już na temat historii integracji europejskiej i zasad funkcjonowania Unii Europejskiej.

Poproś, aby korzystając ze schematu gwiazda pytań (materiał pomocniczy nr 1) odpowiedziały na postawione w nim pytania na tyle, na ile każda z nich potraf.
Mogą pracować w parach. (15 min)

2.
Narysuj na tablicy lub dużym plakacie gwiazdę pytań.

Poproś wybraną osobę, aby odczytywała swoje odpowiedzi, drugą, aby zapisywała je na wspólnym schemacie.
Jednocześnie zwróć się do pozostałych, aby kontrolowali podawane informacje, jeśli któreś z pytań pozostanie bez odpowiedzi lub wyjaśnienia wydawać się będą błędne, pozostałe osoby uczestniczące powinny je odpowiednio uzupełniać lub korygować.

Jeżeli po wspólnej pracy grupa nie będzie miała w pełni uzupełnionego schematu lub pojawią się wątpliwości, rozdaj materiał pomocniczy nr 2 i poleć, aby w tekście odszukano informacje potrzebne do uzupełnienia schematu.

Na zakończenie sprawdź, czy osoby uczestniczące potrafą udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania postawione w schemacie. (15 min)

Wariant na zajęcia 45-minutowe:
rozdaj osobom uczestniczącym schemat gwiazdy pytań i tekst z materiału pomocniczego nr 2 i poleć, aby czytając tekst odpowiedziały na pytania zawarte w schemacie.
Na zakończenie sprawdź czy wszyscy mają wykonane zadanie. (15 min)

3.
Kolejny etap zajęć pozwoli osobom uczestniczącym poznać najważniejsze rodzaje aktów prawnych wydawanych przez Unię Europejską.
Należą do nich rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie, zielone i białe księgi.

Poleć osobom uczestniczącym, aby przeczytały podstawowe informacje dotyczące rodzajów dokumentów (materiał pomocniczy nr 3), a następnie wykonały ćwiczenie znajdujące się pod informacjami.

Sprawdź, czy ćwiczenie zostało wykonane poprawnie.
Pierwszy tytuł to dyrektywa, drugi – rozporządzenie, a trzeci – decyzja. (10 min)

4.
Ta część zajęć pozwoli osobom uczestniczącym uzupełnić wiedzę o Europejskim Obszarze Gospodarczym i Układzie z Schengen.
Poproś grupowych ekspertów, ekspertki o wygłoszenie krótkiego wykładu wprowadzającego.

Następnie osoby uczestniczące na kartkach zapisują pytania, które odnoszą się do tematu i pozwolą im lepiej zrozumieć zagadnienie.
Kartki z pytaniami przekażcie ekspertom, ekspertkom, którzy powinni mieć chwilę, aby móc pytania pogrupować, uporządkować i przygotować się do odpowiedzi.
W czasie odpowiedzi możliwe jest zadawanie ekspertom, ekspertkom pytań uzupełniających, czy bardziej szczegółowych. (30 min)

Wariant na zajęcia 45-minutowe:
ekspert, ekspertka wygłasza wykład z najważniejszymi informacjami, osoby uczestniczące zadają bezpośrednio pytania, bez zapisywania i grupowania pytań; możesz ograniczyć pytania i wybrać tylko najciekawsze. (10 min)

5.
Na zakończenie zajęć zapytaj osób uczestniczących, na ile ich zdaniem Unia Europejska jest oryginalnym przedsięwzięciem międzynarodowym w dotychczasowej historii i co ewentualnie stanowi o tej wyjątkowości.
Poproś, aby przygotowały argumenty za i przeciw w kilkuosobowych grupach, następnie poproś osoby reprezentujące zespoły o przedstawienie efektów pracy. (20 min)

Wariant na zajęcia 45-minutowe:
problem postaw na forum grupy, nie dziel jej na zespoły, pokieruj krótką dyskusją. (10 min)

Gwiazda decyzyjna

Wypełnij schemat Gwiazdy pytań, odpowiadając na pytania dotyczące historii i współczesności Unii Europejskiej.

• Po co? – Po co rozpoczął się proces integracji europejskiej? Jakie były cele leżące u jej podstaw? Jakie są dziś główne cele UE?
• Kiedy? – Kiedy rozpoczął się proces integracji europejskiej? Jak przebiegał (najważniejsze traktaty).
• Kto? – Jakie państwa są członkami wspólnoty?
• Co? – Co jest istotą integracji europejskiej? (główne zasady funkcjonowania).
• Jak? – Jak podejmuje się decyzje w Unii Europejskiej
• Gdzie? – Gdzie znajdują się siedziby najważniejszych instytucji UE
  

Podstawowe informacje o integracji europejskiej

Dzisiejsza Unia Europejska przez ponad 50 lat swojego istnienia zmieniała się bardzo. To instytucja o dynamicznym charakterze.

Po zakończeniu II wojny światowej, która przyniosła nie tylko śmierć i zniszczenia, ale i nienawiść między narodami, politycy tacy jak Winston Churchill, Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer, Józef Ratinger podejmowali inicjatywy, które miały doprowadzić do zapobieżenia kolejnym konfiktom zbrojnym. Starano się zaproponować rozwiązania, które miały doprowadzić do współdziałania narodów Europy. Efektem tych poszukiwań była inicjatywa zgłoszona w 1950 r. przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana powołania wspólnej organizacji polityczno gospodarczej. Plan Schumana zakładał utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, w celu nadzorowania produkcji węgla i stali w Europie Zachodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Francji i Niemiec. Węgiel i rudy żelaza były podstawowymi surowcami potrzebnymi do odbudowy i rozwoju gospodarki. Jednocześnie wiele państw, wskutek rywalizacji w ich pozyskiwaniu prowadzącym do szybkiego wzrostu cen, ponosiło wiele strat i nie mogło się rozwijać w szybkim tempie. Robert Schuman zaproponował opracowanie zasad wspólnej polityki, które byłyby przestrzegane przez państwa zdecydowane na jej wprowadzenie. Głównym zadaniem krajów członkowskich miała być wspólna koordynacja i kontrola przemysłu ciężkiego. Traktat o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali został podpisany w Paryżu 18 kwietnia 1951 r. (ratyfkacja 1952 r.) przez sześć państw: Francję, Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię, Luksemburg. Organizacja była otwarta również dla innych krajów europejskich. Polska nie mogła stać się członkiem Wspólnoty, ponieważ była uzależniona od Związku Sowieckiego i nie decydowała samodzielnie o swoich sojuszach, ani ekonomicznych, ani militarnych.

Sukces EWWiS spowodował, że w 1957 r. wszedł w życie Traktat Rzymski, który powołał do życia dwie kolejne wspólnoty: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Od tego czasu mamy w Europie trzy uzupełniające się Wspólnoty, tworzone przez sześć państw.

Głównym celem EWG było utworzenie wspólnego rynku państw członkowskich, gdzie prowadzona byłaby wspólna polityka celna. Państwa członkowskie zobowiązywały się również do prowadzenia podobnych polityk ekonomicznych opartych na czterech swobodach przepływu: osób, kapitału, usług oraz towarów. Powołanie EURATOM-u miało na celu uregulowanie współpracy państw dla pokojowego wykorzystania energii atomowej. W 1965 r. EWWiS, EURATOM oraz EWG podpisały tzw. Traktat Fuzyjny. Odtąd instytucje zarządzające Europejską Wspólnotą Gospodarczą stały się wspólnymi organami wszystkich trzech Wspólnot, zachowując swoją odrębność.

Pierwsze rozszerzenie nastąpiło 1 stycznia 1973 r., kiedy do grona sześciu państw dołączyły: Wielka Brytania, Irlandia i Dania. W 1981r. Wspólnota powiększa się o Grecję, w 1986 r. o Hiszpanię i Portugalię, w 1995 przystąpiły Austria, Szwecja i Finlandia. Rozszerzenie z 2004 r. było największe – do Wspólnoty dołączyło 10 państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. Ostatnie rozszerzenie miało miejsce 1 stycznia 2007 r., do państw UE dołączyły Bułgaria i Rumunia..

Kolejnym rozszerzeniom towarzyszyła pogłębiająca się konsolidacja i rozwój różnych instytucji europejskich oraz zacieśnianie współpracy na rozmaitych płaszczyznach. Bardzo ważnym wydarzeniem w historii integracji Europy, było podpisanie w Luksemburgu Jednolitego Aktu Europejskiego, który wszedł w życie w lipcu 1987 r., dokument ten m.in. określał rok 1992 jako ostateczną datę powołania Europejskiego Rynku Wewnętrznego. Na początku lat 90. rozpoczęły się negocjacje, które doprowadziły 1 stycznia 1993 r. do zawarcia Traktatu z Maastricht. Otrzymał on nazwę Traktatu o Unii Europejskiej, rozumianej jako wspólnota ponadnarodowa. Traktat z Maastricht zmodyfkował, a także w znacznym stopniu uzupełnił Traktat Rzymski, potwierdzając powołanie do życia Unii Monetarnej i ustanawiając obywatelstwo europejskie, które przysługuje każdemu, kto ma obywatelstwo jednego z krajów członkowskich. Termin „Unia Europejska” został wprowadzony przez Traktat z Maastricht. Tworzenie Unii Europejskiej nie było procesem łatwym, np.: Traktat z Maastricht był początkowo odrzucony przez Duńczyków, którzy obawiali się utraty suwerenności. Traktat z Maastricht od początku swojego obowiązywania był krytykowany jako zbyt „techniczny” i przez to niezrozumiały dla obywateli. Zbliżyć instytucje UE do obywatela miał Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie 1 maja 1999 r. Reformował on szereg instytucji wspólnotowych, wprowadzono w nim szersze ustawodawstwo społeczne. Dzisiaj Unia funkcjonuje na podstawie Traktatu, który został wynegocjowany w 2000 r. w Nicei, a wszedł w życie w 2003, to ten Traktat formalnie umożliwił największe w historii rozszerzenie Unii Europejskiej. Kolejną próbę reformy instytucji Unii Europejskiej podejmuje Traktat Lizboński. 13 grudnia 2007 r. w stolicy Portugalii podpisano ten dokument, który popularnie nazywa się traktatem reformującym, ma on wejść w życie 1 stycznia 2009 r., o ile zostanie ratyfkowany przez wszystkie strony.

W UE obowiązują dwie podstawowe zasady: zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem narodowym i zasada subsydiarności (pomocniczości). Zgodnie z tą zasadą Unia podejmuje działania tylko wtedy, kiedy problemy mogą być rozwiązane przez nią bardziej efektywnie niż przez państwa narodowe, czy samorządy. W Unii Europejskiej funkcjonuje wspólna polityka w zakresie polityki handlowej, rolnej i rybackiej oraz transportowej, która charakteryzuje się tym, że prawa suwerenne państw członkowskich zostały wyłączone i obowiązuje nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym. Oznacza to, że za prowadzenie tej polityki w poszczególnych państwach odpowiada Unia Europejska, stąd biorą się ,np.: kwoty mleczne, czyli ustalona wielkość produkcji mleka.

W procesach decyzyjnych na poziomie Unii Europejskiej uczestniczą różne instytucje UE, w szczególności: Rada Europejska - najważniejszy organ, wyznaczający główne kierunki rozwoju UE. Tworzą ją przywódcy państw i rządów krajów członkowskich, Komisja Europejska - organ inicjatywny i wykonawczy Unii. Zadaniem Komisji jest nadzór nad przestrzeganiem postanowień traktatów, projektowanie aktów prawnych oraz zapewnienie realizacji aktów przyjętych. Komisja obraduje raz w tygodniu w środy w Brukseli. Parlament Europejski z siedzibą w Strasburgu to demokratyczny organ kontroli politycznej Wspólnot Europejskich. Posłowie wybierani są na pięć lat przez mieszkańców Unii w powszechnych i bezpośrednich wyborach. Parlament zatwierdza budżet Unii, kontroluje pracę Komisji Europejskiej, podejmuje inicjatywy ustawodawcze. Rada Unii Europejskiej - główny organ decyzyjny Unii. Składa się z przedstawicieli rządów państw członkowskich zainteresowanych określonym tematem. Uchwala akty prawne: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Stanowisko przewodniczącego Rady ma charakter rotacyjny i jest sprawowane przez sześć miesięcy, po kolei przez każde państwo członkowskie. Trybunał Sprawiedliwości - najwyższy organ sądowy Unii, rozpatruje sprawy dotyczące naruszania prawa unijnego, rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi, Unią a państwami członkowskimi, instytucjami Unii a osobami.

• Rozporządzenia to najważniejsze akty prawne UE. Adresowane mogą być zarówno do państwa jak i jednostki. Muszą obowiązywać jednakowo w poszczególnych państwach członkowskich.
  
• Dyrektywy to dokumenty o łagodniejszej wymowie. Adresatami są wyłącznie państwa członkowskie. Są one zobowiązane do wydania w określonym terminie przepisów krajowych odpowiadających treści dyrektyw. Oznacza to, że państwa członkowskie same decydują, w jaki sposób wdrożą przepisy przyjęte w dyrektywach.
  
• Decyzje służą do rozstrzygania różnego rodzaju kwestii związanych z harmonizacją poszczególnych sektorów polityki gospodarczej. Mają charakter indywidualny i bardzo konkretny.
  
• Zalecenia nie mają charakteru wiążącego, są zachętą dla państw do wprowadzania rozwiązań czy standardów.
  
• Opinie nie mają mocy wiążącej. Wyrażają stanowisko UE i państwa członkowskie nie muszą się do nich stosować.
  
• Zielone Księgi to dokumenty, które powstają w wyniku dyskusji Komisji na temat jakiejś konkretnej dziedziny politycznej. Są do dokumenty skierowane do zainteresowanych stron – instytucji i jednostek – które są zaproszone do uczestnictwa w procesie konsultacji i dyskusji. W niektórych przypadkach stanowią one impuls do dalszych działań ustawodawczych.
  
• Białe Księgi to dokumenty zawierające propozycje działań wspólnotowych w konkretnej dziedzinie. Białe Księgi zawierają ofcjalny zbiór propozycji w konkretnych dziedzinach politycznych i stanowią instrument ich realizacji.
  

Ćwiczenie:

Po zapoznaniu się z rodzajami aktów prawnych wydawanych przez Unie Europejską, przeczytaj tytuły konkretnych aktów i spróbuj rozpoznać, który z nich może być rozporządzeniem, dyrektywą, a który decyzją. W miejsca wykropkowane wpisz ich nazwy.

• ...................................... w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy.
  
• ...................................... standardowe wartości celne w przywozie dla ustalenia ceny wyjścia dla niektórych owoców i warzyw.
  
• ................................. w sprawie ustalenia na rok gospodarczy 2008/2009 kwot pomocy na rzecz dy-wersyfkacji oraz pomocy na rzecz dywersyfkacji przyznanej w ramach tymczasowego systemu restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego we Wspólnocie.
  

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU