DEMOKRACJA URSZULA MAŁEK Scenariusz 4 : Demokracja a media - czy na pewno czwarta władza?

1.
Przywitaj grupę.
Rozpocznij zajęcia od krótkiego wprowadzenia na temat mediów, możesz również zilustrować je prezentacją kilku tytułów prasowych lub fragmentem programu informacyjnego.
Warto, aby wprowadzenie było oparte o materiał pomocniczy nr 1. (5 min)

2.
W drugiej części zajęć podziel osoby uczestniczące na grupy (najlepiej gdy będą to grupy czteroosobowe) i wprowadź wszystkich w sytuację.
Każda z grup to oddzielna redakcja gazety lokalnej, która na dzisiejszym spotkaniu redakcyjnym ma zająć się ustaleniem materiałów na pierwszą stronę gazety.

Musicie wybrać spośród różnych tytułów cztery, które będą na pierwszej stronie.
Treść artykułów nie jest w tym momencie ważna, liczy się przede wszystkim poruszany w nich temat.
Na wykonanie ćwiczenia macie 15 min.

Proszę zapoznać się z materiałem pomocniczym nr 2, a w razie jakichkolwiek wątpliwości pytać.
Rozdaj poszczególnym grupom materiał pomocniczy nr 2 oraz arkusze papieru, markery i przybory do rysowania.

Po zakończeniu pracy, poproś każdą grupę o wywieszenie projektu swojej pierwszej strony i informację na temat wyboru tematów.
W czasie prezentacji zlicz popularność poszczególnych tematów za pomocą materiału pomocniczego nr 3 i poinformuj o tym osoby uczestniczące.
Wymień cztery tematy, które pojawiły się najczęściej.

Następnie zadaj pytanie i zapisz je na tablicy lub fipcharcie: Co było powodem popularności tych właśnie tematów w redakcjach poszczególnych gazet?
Odpowiedzi zapisuj na fipcharcie lub tablicy.

Możesz również (jeżeli dysponujesz czasem) porównać tematy popularne do pierwszych stron gazet poszczególnych grup i wykazać, która z redakcji najbardziej „trafła w potrzeby rynku”. (20 min)

3.
Jeżeli trudno jest ustalić dominujące tematy, nie zadawaj pytania o popularność tematów, tylko poproś poszczególne grupy o wypełnienie materiału pomocniczego nr 4. Poinformuj wszystkich, że jest to technika metaplanu.
Wyznacz grupom czas na pracę (15 min.).

Po zakończeniu pracy w grupach poproś o prezentację poszczególnych prac i dokonaj podsumowania.
W trakcie podsumowania zadaj kolejno pytania z materiału pomocniczego nr 4 i poproś przedstawicieli poszczególnych grup o odpowiedzi, które zanotuj na fipcharcie.

Na zakończenie zwróć szczególną uwagę na określenie roli mediów w demokracji, czyli wnioski.
Dodatkową pomocą może być materiał pomocniczy nr 5, który możesz również przekazać grupom w trakcie rozwiązywania metaplanu.

W podsumowaniu tej części zajęć wykaż, że bardzo często te wiadomości, które są istotne dla danej zbiorowości umykają naszej uwadze, a przede wszystkim skupiamy się na informacjach, które są sensacjami.
Stąd też ważne, aby dziennikarze kierowali się takimi zasadami jak obiektywizm, oddzielanie informacji od komentarzy, wolność i odpowiedzialność, pierwszeństwo dobra czytelnika, a nie zysku redakcji, szacunek i tolerancja czy wreszcie prawda. Ponadto nazwij funkcje, jakie pełnią media w demokracji, czyli:

• funkcję informacyjną (analizowanie wydarzeń, wskazywanie ich przyczyn i skutków);
  
• funkcję kontrolną (ujawnianie nieprawidłowości życia publicznego i kontrola rządzących). Zwróć też uwagę na selektywność doboru informacji, która jest z jednej strony koniecznością, a z drugiej może powodować tworzenie nieprawdziwego obrazu świata. (20 min)
  

4.
W ostatniej części zajęć, metodą analizy SWOT osoby uczestnicżace ocenią media w Polsce i zastanowią się nad ich przyszłym kształtem.
Dlatego na początku określ problem (Media w Polsce), a następnie podziel osoby uczestniczące w zajęciach na cztery grupy.
Byłoby dobrze, aby skład grup był inny niż w poprzedniej części zajęć.

Wyjaśnij zasady analizy SWOT i poinformuj, że każda z grup będzie przygotowywała taką analizę dla innego rodzaju mediów.
Grupa nr 1 - prasa; Grupa nr 2 - radio; Grupa nr 3 - telewizja; Grupa nr 4 - polskie portale internetowe.

Możesz samodzielnie przydzielić grupom poszczególne media lub dokonać losowania.
Następnie rozdaj materiał pomocniczy nr 6 i poproś grupy o jego wypełnienie.

Opisując zasady analizy SWOT wyjaśnij skrót pojęcia – strengths – mocne strony; weaknesses – słabe strony; opportunities – szanse; threats – zagrożenia.
Zwróć uwagę, że jest to najpopularniejsza metoda analizy strategicznej i polega ona przede wszystkim na badaniu silnych i słabych stron, związanych z czynnikami wewnętrznymi oraz szans i zagrożeń wynikających z czynników zewnętrznych.

Na tablicy lub ficharcie zapisz czas pracy (20 min)

Po zakończeniu pracy sprawozdawcy poszczególnych grup prezentują opracowane analizy.

Finałem jest ustalenie czy polskie media realizują swoje funkcje w demokracji (tj. informacyjna, kontrolna) czy tylko poszukują sensacji i dochodu z reklam.
Podsumowanie może zostać przeprowadzone w ten sposób, że poprosisz, aby osoby, które uważają, że media realizują funkcje informacyjne i kontrolne usiadły po jednej stronie, a osoby które uważają, że poszukują sensacji oraz dochodu z reklam, po drugiej.
Kiedy już wszyscy zajmą miejsca poproś o umotywowanie swojego stanowiska jednym zdaniem.
Można to przeprowadzić w postaci „rundki bez przymusu” (tylko ci, którzy chcą zabierają głos) lub poprosić wszystkich o zajęcie stanowiska.

Na zakończenie zajęć przytocz defnicję mediów, zamieszczoną w ostatnim akapicie materiału pomocniczego nr 1. (45 min)

„Media a rzeczywistość”

Materiał pomocniczy przygotowany na postawie książki Byrona Reeves’a oraz Cliforda Nass’a „Media i ludzie”

W trakcie reality show prowadzący podchodzi do jednej z zadających pytania osób na widowni. Dziennikarz relacjonujący wydarzenia na zakończenie materiału podchodzi bliżej do kamery i wypowiada kilka zdań. Na ekranie telewizora wygląda to zawsze tak, jakby każda z tych osób fzycznie zmniejszała odległość pomiędzy sobą a każdym oglądającym go widzem. Na ten zabieg wielu widzów zareaguje pozytywnie i to nie tylko z powodu wypowiedzianych przez te osoby treści, ale dlatego że prowadzący debatę i dziennikarz sprawili wrażenie, iż fzycznie zbliżają się do widzów. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że skupieni na śledzeniu debaty i informacji odbiorcy mogą zapomnieć, że obraz na ekranie nie jest rzeczywistą osobą. Możemy postawić sobie pytanie: Na czym polega różnica między mediami a rzeczywistością?

Byron Reeves oraz Cliford Nass w pracy „Media i ludzie” podają przykłady powodów, z jakich najczęściej ludzie mylą media z rzeczywistością. Dlatego utożsamianie przekazu medialnego z rzeczywistością nie jest ani rzadko spotykane, ani też, co może dziwić, nierozsądne. Występuje powszechnie i bardzo łatwo można je wywołać, i to niezależnie od posiadanego przez odbiorcę sprzętu telewizyjnego. Ponadto nie znika pod wpływem refeksji widza czy odbiorcy, ponieważ zjawisko utożsamiania przekazu medialnego z rzeczywistością (media equation) odnosi się do każdego z nas i przejawia się często i konsekwentnie.2 Koncepcja utożsamiania przekazu medialnego z rzeczywistością powstała jako wynik projektu badawczego „Społeczne reakcje na technologie komunikacyjne”, w którym stwierdzono, że interakcje ludzi m.in. z telewizją, ale także komputerami oraz innymi mediami są ze swej zasady społeczne i naturalne, tak samo jak interakcje w rzeczywistym życiu. Jednak jak twierdzą B. Reeves oraz C. Nass kluczowym określeniem jest tu określenie „z zasady”, ponieważ każdy oczekuje, że media będą przestrzegać szerokiego zakresu praw osobistych i społecznych, a przecież wszystkie te zasady wywodzą się ze świata interakcji międzyludzkich oraz są wynikiem badań nad tym, jakie są ludzkie interakcje z rzeczywistością. Stąd też wszystkie zasady w równym stopniu stosują się do mediów.3

Oto inny przykład.

Bardzo często pytani o zdanie przez osoby, z którymi nasza odpowiedź wiąże się bezpośrednio, chcemy zachować się grzecznie i udzielamy pochlebnych opinii. Gdyby jednak pytanie zadał ktoś inny, nasza ocena byłaby z pewnością o wiele bardziej surowsza. „Jest to przykład prostej społecznej zasady: ludzie są uprzejmi w stosunku do tych, którzy zadają pytania dotyczące siebie samych.”.4 Ta sama zasada ma zastosowanie do mediów. Stąd też analogia między mediami a rzeczywistością, występuje również w przypadku obrazów flmowych. I jeżeli wrócimy do dwóch przykładów z początku naszych rozważań, to zauważymy, że w realnym świecie ruch przyciąga uwagę, szczególnie jeżeli obiekt, który się porusza, zbliża się do nas. Dlatego występowanie ruchu przesądza o tym, na czym koncentruje się uwaga i co zostaje ostatecznie zapamiętane. „Ruch na obrazie flmowym, a szczególnie ruch, który wydaje się skierowany w stronę patrzącego, symuluje obszar odpowiedzialny za fzyczną aktywność w mózgu, tak jakby poruszające się obiekty były naprawdę w pobliżu. Także postrzeganie obrazów jest doświadczeniem naturalnym.”.5 Przy czym należy podkreślić, że zjawiska utożsamiania mediów z rzeczywistością nie przyjmuje się intuicyjnie, ponieważ jest to przeciwne wyobrażeniom na temat mediów, które przecież wydaje się znacznie bardziej oczywiste – media są sprzętem a nie uczestnikami życia społecznego, a ich główne zadanie to służenie ludziom w wykonywaniu zadań, czyli w naszym przypadku uzyskiwaniu informacji. I co najważniejsze, stosunki pomiędzy ludźmi a narzędziami nie mają charakteru społecznego. Z tego też powodu bardzo często wydaje się, że media są czymś szczególnym, a każdy ma teorie, osobiste doświadczenia, a nawet zarzuty związane z mediami, które podbudowują pogląd, że media są czymś wyjątkowym. Jednak należy jasno podkreślić, że reakcje ludzi na media mają charakter społeczny i naturalny, nawet jeśli towarzyszy im poczucie, że nie jest to zbyt rozsądne, i nawet jeśli nie sądzą, aby tego rodzaju reakcje mogły charakteryzować ich samych.6 Czy mogą być korzyści z zjawiska utożsamiania mediów z rzeczywistością?

B. Reeves oraz C. Nass podają cztery istotne korzyści płynące ze zjawiska utożsamiania mediów z rzeczywistością i są to po pierwsze korzyści czysto praktyczne. „Skoro interakcje człowiek – media są społeczne i naturalne, powstaje cały szereg nieoczekiwanych możliwości poprawy projektowania mediów. Wiele z tych zastosowań wynika z jednej istotnej przesłanki: istoty ludzkie mają bogate doświadczenie w dziedzinie relacji społecznych, wiedzą także doskonale, jak funkcjonuje świat rzeczywisty. Zasady dotyczące używania mediów jako narzędzi są natomiast często ustalone z góry i trzeba się ich nauczyć.”.7 Drugie zastosowanie teorii utożsamiania mediów z rzeczywistością wiąże się z ocenianiem mediów i przede wszystkim dotyczy nowych środków przekazu. Dlatego wyraźnie należy w tym miejscu stwierdzić, że jeżeli media wyrządzają zło, winą za to należy obarczyć psychikę ludzi, którzy je wykorzystują, a nie technologie same przez się czy nawet przemysł wytwarzający te urządzenia. Ocena mediów z punktu widzenia psychologii jest tak samo ważna jak ocena z perspektywy ekonomii, polityki, prawa i całego przemysłu medialnego. Warte podkreślenia jest to, że media rozwinęły się w taki sposób, aby przede wszystkim wykorzystywać podstawowe ludzkie reakcje i założenie to sprawdza się w odniesieniu do wszystkiego, począwszy od negatywnej propagandy politycznej, a skończywszy na lekkich programach przekazujących informacje w formie pogawędki i dyskusjach na temat interfejsów komputerowych. „Ludzie projektujący media metodą prób i błędów stopniowo odkrywają tajemnice ich funkcjonowania. Koncepcja utożsamiania mediów z rzeczywistością pomaga uporządkować te reguły i stworzyć podstawy ich krytyki. Pożyteczne dyskusje na temat, jak zmienić to, co nam się w mediach nie podoba, wymagają uwzględnienia, że nie wszystkie reakcje na media są oczywiste, niektóre są wywołane nieświadomymi myślami i uczuciami.”.8

Trzecia korzyść dotyczy metod badania mediów związanych z lepszym ich poznaniem, a czwarta to możliwość ponownego rozważania najistotniejszych kwestii związanych z mediami. „Koncepcja utożsamiania mediów z rzeczywistością podważa również ogólnie hołubione przypuszczenie, że słowa i obrazy w mediach są symbolicznymi reprezentacjami przedmiotów faktycznie nieobecnych. W przypadku przekazywania przez media informacji zakładamy często, że ludzie myślą jedynie o tym, kto i dlaczego przesłał informację i co najważniejsze, co dana informacja znaczy.”

Analizując pozycję mediów warto w tym miejscu przytoczyć tzw. maksymy Grice’a, wg których wszyscy ludzie uważają, że rozmowy powinny być prowadzone według czterech podstawowych reguł - zasad grzeczności interakcji – jakości, ilości, odpowiedniości i jasności. Pierwsza z nich oznacza, że mówiący powinni mówić rzeczy prawdziwe. Druga, że każdy z mówiących podczas interakcji powinien mówić tylko to, czego wymaga rozmowa, ani więcej, ani mniej. Odpowiedniość – trzecia zasada – to, co ludzie (oraz media) mówią, powinno być wyraźnie związane z celem rozmowy. Jasność –ostatnia zasada – oznacza, że udział w interakcji nie może być nieprecyzyjny. Dlatego dla uniknięcia niejasności jest często niezbędne precyzyjne, techniczne słownictwo, a przecież jego część jest niejasna dla przeciętnego człowieka. Dlatego w myśl tej ostatniej zasady lepiej użyć zdania o trzech nawet znaczeniach niż takiego, które jest precyzyjne, lecz zawiera nieznane słownictwo. Głównym punktem maksym Grice’a jest to, że ludzie zakładają, iż pogwałcenie tych zasad ma znaczenie społeczne. Jeśli mówca pogwałci którąś z reguł, słuchacz uzna, że jest sarkastyczny albo celowo niemiły. Te same konsekwencje mają zastosowanie w stosunku do mediów.10

W ocenie rzeczywistości podstawowe znaczenie ma różnica pomiędzy tym, co jest określane jako złe a tym co dobre. Bardzo często nawet nasze życie zależy od szybkiej i właściwej oceny czy właśnie coś jest pozytywne czy też negatywne. Dlatego też ważny wniosek płynie stąd w stosunku do defnicji mediów. „Tradycyjne defnicje podkreślają to, co wyjątkowe w sposobie przekazu i treści mediów. Media to telewizja, komputery, gazety oraz flm. Zawartość mediów to komedie sytuacyjne, edytory tekstu, wiadomości o gospodarce światowej oraz kawiarenki internetowe. Podział taki jest użyteczny w wielu dyskusjach, lecz w ten sposób gubi się zasadnicze fakty dotyczące ludzi. Bez względu na to, jakie kryteria zastosujemy w celu rozważnej oceny mediów (np. media zwiększają wydajność, stanowią źródło rozrywki, informują) lub wyrażenia obaw z nimi związanych (np. media propagują gwałt i agresję, umożliwiają polityczny cynizm), musimy zdać sobie sprawę, że wszystkie te reakcje zaczynają się od prostego osądu: czy to jest dobre, czy złe.”

B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000.
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 15
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 16 – 17
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s.16
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 16
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 17
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 20
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 21
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 22- 24
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 45-46
B. Reeves, C. Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000. s. 47

Scenariusz 4

Zadania dla grup

Jesteście grupą redaktorów lokalnej gazety i na dzisiejszym posiedzeniu redakcyjnym Waszym zadaniem jest wybór czterech tematów na pierwszą stronę.
W tym momencie nie jest dla Was ważna szczegółowa treść artykułów, a tylko ich temat.

Wasze zadania są następujące:

Dokonajcie wyboru czterech tematów spośród zamieszczonych poniżej, czyli odpowiedzcie na pytanie: Co będzie na pierwszej stronie?

Na arkuszu papieru napiszcie przykładowy tytuł gazety, a następnie rozmieście grafcznie w postaci prostokątów (mogą to być też inne fgury) wybrane przez Was tematy, czyli odpowiedzcie na pytanie: Jak będą rozmieszczone poszczególne artykuły?

Nadajcie swoje tytuły poszczególnym tematom, czyli odpowiedzcie na pytanie: Jakie będą tytuły czterech wybranych artykułów? Projekt pierwszej strony zależy od Waszej inwencji twórczej.

Tematy artykułów zostały ułożone alfabetycznie. I są to:

• Afera korupcyjna w urzędzie miasta, aresztowanie dwóch współpracowników burmistrza.
  
• Otwarcie Domu Spokojnej Starości.
  
• Otwarcie nowoczesnej sali gimnastycznej w szkole podstawowej, w której będą odbywać się codzienne zajęcia otwarte dla dzieci i młodzieży.
  
• Otwarcie wystawy sztuki współczesnej, która przyjechała z Paryża.
  
• Przyjazd do rodzinnego miasta laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny.
  
• Przyjazd znanego polityka, na którego w ostatnich wyborach padło najwięcej głosów w Waszym okręgu wyborczym.
  
• Spotkanie z mieszkańcami popularnej gwiazdy serialu telewizyjnego, który przyciąga przed telewizory wiele osób.
  
• Uchwalenie budżetu miasta na 2009 r.
  
• Wprowadzenie obowiązku segregacji śmieci.
  
• Wydłużenie się o kolejny rok budowy obwodnicy wokół miasta. -Wyniki konkursu Miss Miasta.
  
• Wypadek autokaru, w którym jest poszkodowanych 20-u sportowców lokalnej drużyny piłkarskiej, będącej chlubą i wizytówką miasta.
  
• Zamknięcie basenu.
  

MASS MEDIA
- inaczej środki masowego przekazu, masowej komunikacji, masowej informacji i propagandy. Należą do nich: a) wizualne i dźwiękowe środki techniczne umożliwiające przepływ informacji w skali globalnej, krajowej, regionalnej i lokalnej - prasa, radio, telewizja, video, kino, kasety flmowe, płyty gramofonowe, książki, plakaty itd., b) instytucje rozpowszechniające informacje w skali masowej - wydawnictwa książkowe i prasowe, ośrodki radiowe i telewizyjne, przedsiębiorstwa produkujące i upowszechniające flmy, nagrania muzyczne itp. Mass media spełniają ważne role w procesach komunikacji społecznej i politycznej, propagandzie, działaniach socjalizacyjnych i edukacyjnych, reklamie. Kształtują i utrwalają krajową i międzynarodową opinię publiczną, kulturę masową, świadomość i zachowania zbiorowe. Instytucje m-m. są bezpośrednio uwikłane w - działania polityczne, jako ich: a) podmioty - np. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, b) przedmiot - np. obiekt walki między partiami politycznymi bądź ośrodkami decyzyjnymi, c) instrument - np. jeden ze środków oddziaływania na zachowania polityczne. Głównymi zadaniami m.in. w sferze - polityki jest: zbieranie informacji o życiu publicznym (wewnętrznym i międzynarodowym); analizowanie i przetwarzanie tych informacji; ich rozpowszechnianie; diagnozowanie skuteczności własnego wpływu na postawy i zachowania odbiorców - np. w okresie kampanii wyborczych; opracowanie nowych strategii i technik informacyjnych wzmacniających tę skuteczność. W demokratycznych systemach politycznych współwystępują w różnych proporcjach media publiczne i prywatne. Pluralistyczny model m-m. odzwierciedla zróżnicowanie społecznych poglądów, ocen i zachowań oraz ujawnia rywalizacyjną stronę oddziaływań informacyjnych. Zapewnia także względnie wszechstronną i wieloaspektową informację o sprawach publicznych, przedstawianą przez wiele konkurujących ze sobą środków przekazu, co z kolei skłania je do wzajemnej kontroli i samokontroli. W systemach niedemokratycznych zdecydowana większość (niekiedy całość) mass mediów znajduje się pod kontrolą instytucji władzy, co przejawia się m.in. w postaci prawnej bądź faktycznej państwowej własności mass mediów, szczegółowej regulacji zasad ich działania i odpowiedzialności za przekazywane informacje, obecności cenzury prewencyjnej lub represyjnej, kompetencji mianowania i odwoływania osób pełniących kierownicze i wykonawcze funkcje w mass mediach. Wymuszona dyspozycyjność mass mediów prowadzi do of-cjalnego rozpowszechniania tylko takich informacji, które spełniają oczekiwania rządzących, deformują zarazem obraz rzeczywistości społeczno-politycznej.

KOMUNIKACJA SPOŁECZNA
- proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi. Celem komunikacji społecznej jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfkacja bądź zmiana wiedzy, postaw i zachowań, w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie podmiotów. Model komunikacji społecznej funkcjonującej w pewnym otoczeniu społecznym obejmuje następujące elementy: nadawca - przekaz - kanał - odbiorca - sprzężenie zwrotne. Analiza komunikacji społecznej uwzględnia więc kilka kwestii: kto tworzy i przesyła informacje, jaka jest treść i charakter przekazu, jakie stosuje się kanały (środki) rozpowszechniania informacji, do kogo jest ona skierowana i jaki wpływ wywarła na odbiorcę. Efektywność komunikacji społecznej zależy od spełnienia wielu warunków: a) nadawca powinien być wiarygodny (kompetentny i obiektywny) oraz atrakcyjny (wzbudzający pozytywne nastawienia wśród odbiorców), b) w zależności od konkretnych cech odbiorcy, przekaz powinien charakteryzować się m. in.: trafnością argumentacji związaną z dokładną diagnozą odbiorców; właściwym doborem rodzaju przekonywania (emocjonalnym, racjonalnym lub racjonalno-emocjonalnym); uwzględnieniem rodzaju nastawienia - pozytywnego, negatywnego, obojętnego - odbiorców wobec przekazywanych treści; trafnym doborem argumentacji jednostronnej lub dwustronnej oraz argumentacji zbieżnej lub rozbieżnej z postawami odbiorców; odpowiednią częstotliwością powtarzania informacji z wykorzystaniem jednego bądź wielu kanałów przekazu, c) wpływ komunikacyjny uwarunkowany jest również doborem właściwego kanału przekazu - w konkretnej sytuacji może być to bezpośrednia rozmowa, dyskusja, przemówienie, polecenie itp., albo też pośredni kontakt z odbiorcami poprzez mass media, d) odbiorcy różnią się sposobem przyjęcia (odrzucenia) informacji ze względu na indywidualne postawy, wykształcenie, płeć, aktywny bądź bierny sposób reagowania na przekazywane treści, poziom konserwatyzmu lub otwartości na innowacje itd., e) nadawca - w zależności od własnych potrzeb, kryteriów i umiejętności oraz rezultatów diagnozy odbiorców - może posługiwać się metodami perswazji i manipulacji; powodzenie komunikacji społecznej związane jest także z charakterem spaczenia zwrotnego. Według tego kryterium wyróżnia się: komunikację dwukierunkową, gdzie odbiorcy mają zagwarantowane możliwości (kanały) zwrotnego informowania nadawcy o akceptacji lub odrzuceniu przekazu, wraz z własnymi sugestiami i żądaniami regulacji jakichś kwestii, oraz k. jednokierunkową polegającą na przekazywaniu informacji od nadawcy do odbiorców, z ograniczeniem, a w skrajnym ujęciu pozbawieniem ich możliwości ofcjalnego ujawnienia, zwłaszcza negatywnych, reakcji na przekaz.

Komunikacja polityczna jest jednym z rodzajów komunikacji społecznej. Wszystkie określenia - władzy politycznej jako relacji nierównorzędnych podmiotów wskazują m.in. na ciągłą wymianę informacji w postaci artykulacji potrzeb i interesów, formułowania i upowszechniania idei i programów działania, podejmowania decyzji i ich akceptacji lub negacji. Również system polityczny można zdefniować jako mechanizm sterowania społeczeństwem poprzez wytwarzanie, przepływ i przetwarzanie informacji w autorytatywne decyzje o rozdziale dóbr (wartości). Proces komunikacji społecznej ściśle wiąże się ze stopniem demokratyczności systemów politycznych. Wśród zasad demokracji znajdują się min. prawa obywateli do otrzymywania prawdziwych informacji o podejmowanych przez rządzących decyzjach i skutkach ich realizacji, swoboda wypowiedzi w sprawach publicznych, ujawnianie własnych preferencji oraz kontrolowanie i ocenianie instytucji, władzy. Strukturalna przewaga informacyjna podmiotów dominujących w systemie wynika m.in. z racji: a) dysponowania i kontroli nad źródłami informacji, b) pierwszeństwa w ich uzyskaniu, c) możliwości względnie dowolnego formułowania treści przekazu (z manipulacją włącznie), d) dysponowania, kontrolowania lub wpływania na publiczne i prywatne kanały transmisji informacji, c) możliwości stosowania dolegliwych, formalnych i nieformalnych sankcji w przypadkach rozpowszechniania informacji niezgodnych z interesami podmiotów dominujących. Według kryterium poziomu kontroli nad kanałami k., wyróżnia się ich trzy rodzaje: a) kanały bezpośrednio lub pośrednio podporządkowane instytucjom władzy, przekazujące funkcjonalne wobec nich treści, b) kanały podporządkowane opozycji wewnątrzsystemowej i pozasystemowej, w różnym stopniu kontestujące elementy systemu bądź jego całość, c) kanały względnie niezależne, starające się prezentować obiektywnie obraz życia politycznego.

Dla sprawności komunikacji społecznej, ważne są praktyczne możliwości samodzielnych i skutecznych reakcji odbiorców, czyli przesyłania poparcia i żądań do systemu. Z formalnego punktu widzenia system demokratyczny cechuje się wysokim poziomem otwartości informacyjnej. Prawno-konstytucyj-na regulacja stwarza wiele dróg dwukierunkowej komunikacji społecznej, czyli przepływu informacji zwrotnej w postaci badań opinii publicznej, wolności słowa, niezależności mass mediów od administracji, tolerancji bądź akceptacji nieformalnych grup nacisku, indywidualnych i zbiorowych sposobów protestu, negocjacji, zaskarżania decyzji administracyjnych, a przede wszystkim istnienia legalnej opozycji politycznej i rywalizacyjnych wyborów, pozwalających egzekwować odpowiedzialność osób i instytucji rządzących. System niedemokratyczny blokuje w formalny i nieformalny sposób swobodny przepływ informacji. Dominuje w nim jednokierunkowa k. p.: od elity władzy do społeczeństwa. Instytucje władzy opierają się na informacjach zebranych przez podległe im agendy, przez co wzrasta prawdopodobieństwo posługiwania się informacjami o charakterze niepełnym, życzeniowym, zdeformowanym czy wręcz fałszywym, oraz podejmowania błędnych decyzji. Sprzężenie zwrotne jest w dużej mierze reglamentowane - dopuszczalne są jedynie ofcjalne i podlegające cenzurze kanały przekazywania informacji do systemu (kontrola wejść). […]

• Mass media
  - środki masowego przekazu, masowej informacji oraz propagandy, do których należą zarówno wizualne i dźwiękowe środki techniczne umożliwiające przepływ informacji w skali globalnej, regionalnej i krajowej, jak i instytucje rozpowszechniające informacje w skali masowej. Media to przede wszystkim prasa, radio, telewizja, jak i portale internetowe.
  
  
• Opinia publiczna
  - wyrażone publicznie poglądy obywateli na temat istotnych problemów społecznych, ekonomicznych i politycznych.
  
  
• Selektywność doboru informacji
  - świadome lub nieświadome działanie powodujące, że dochodzi do tworzenia niepełnego lub nieprawdziwego obrazu rzeczywistości społecznej.
  

Metody

• Drama
  jest to metoda, która pozwala na uczenie się przez doświadczenie i przeżywanie, dlatego należy do najbardziej znanych metod aktywizujących. Łączy ona w sobie przekazywanie treści kształcenia z przeżyciem i doświadczeniem, jest metodą interdyscyplinarną. Należy jednak pamiętać, że w dramie nie wykorzystujemy scenariusza tak charakterystycznego dla symulacji, a uczestnicy dramy działają zgodnie ze swoją wyobraźnią i to oni sami ustalają, w jakim kierunku „pójdzie akcja” odgrywanych scenek. Drama ma dlatego charakter otwarty i nie jest ograniczana przez scenariusz. Ponadto klasyczna drama ma charakter powszechny, co znaczy, że w odgrywaniu ról biorą udział wszystkie osoby uczestniczące. Każdy działa na swoim poziomie rozwoju i nie ma tu podziału na publiczność oraz aktorów. Do najczęściej spotykanych technik dramowych należą: improwizacja otwarta lub zamknięta, etiuda pantomimiczna, rzeźba, stop-klatka, ale również dialogi (rozmowa, wywiad), płaszcz eksperta. W przygotowanym scenariuszu metoda ta została dostosowana do potrzeb zajęć.
  
  
• Metaplan
  jest to technika, służąca do rozwiązywania problemów, która pozwala na krytyczną analizę faktów, a także formułowanie sądów i ocen. Ma zastosowanie przede wszystkim przy omawianiu trudnych i problemowych sytuacji. Ponadto pozwala poszukiwać i tworzyć wnioski. Przykładowy metaplan może przebiegać wg następujących etapów. Na początku osoba prowadząca dzieli wszystkie osoby uczestniczące na grupy, przedstawia problem i wyznacza czas na pracę. Osoby uczestniczące odpowiadają na pytania (mogą to zrobić wpierw pisząc odpowiedzi na kartkach i przyklejając w wyznaczone miejsca), analizują poszczególne odpowiedzi i wyciągają wioski. Metaplan można również przeprowadzić w oparciu o schemat, jak w przygotowanym scenariuszu zajęć.
  
  
• Analiza SWOT
  (strengths, weaknesses, opportunities, threats) jest najpopularniejszą metodą analizy strategicznej stosowanej w zarządzaniu. Polega ona na badaniu silnych i słabych stron, a w związku z tym szans i zagrożeń z nich wynikających. Przeniesiona na grunt dydaktyki, pełni taką samą rolę już jako technika pracy na zajęciach. Może być stosowana zarówno w pracy grupowej, indywidualnej, jak i z całym zespołem uczniów, czy słuchaczy. Stanowi ona rozwinięcie debaty za i przeciw.
  

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU