Temat
W czasie lekcji osoby uczestniczące przekonują się, że aby mogło się coś zmienić w najbliższym otoczeniu, najbardziej skuteczną drogą jest podjęcie działań grupowych, tzn. utworzenie zespołu zadaniowego. Zastanawiają się, jakiego rodzaju działania chcieliby podjąć, aby coś zmieniło się w ich najbliższym otoczeniu.

Cele zajęć
- zaprezentowanie celowości i zasad funkcjonowania organizacji pozarządowych

Czas zajęć
90 minut lub 45 w wersji skróconej

Metody
- praca indywidualna z tekstem
- praca w małych zespołach
- prezentacja

Potrzebne materiały
- markery
- kilka dużych arkuszy papieru

Materiały pomocnicze
- Materiał pomocniczy nr 1 - „O obywatelstwie”
- Materiał pomocniczy nr 2 - „Możesz spróbować - inni już działają”
- Materiał pomocniczy nr 3 - „Schemat do plakatu”

Najważniejsze pojęcia
- obywatelstwo
- projekt

Uwagi
Jeżeli osoby uczestniczące w zajęciach będą wyrażać chęć realizacji swoich pomysłów, zajęcia poprowadzone wg modułu VI pozwolą im poznać szczegółowo metodę projektu.

1.
Przywitaj grupę.

Zapytaj osoby uczestniczące, w jaki sposób szybciej rozwiązuje się swoje problemy - samemu, czy mając do pomocy kogoś jeszcze?

Poproś, aby podały jakieś powiedzenia czy przysłowia oraz przykłady z własnego lub publicznego życia, które świadczyłyby o tym, że w niektórych przypadkach działania w grupie są skuteczniejsze od działań indywidualnych.

Teraz podziel tablicę na ćwiartki, dwie górne oznacz plusem, dwie dolne minusem.
W pierwszej kolumnie u góry narysuj jednego ludzika, w drugiej kilka i poproś osoby uczestniczące, aby podały argumenty „za” i „przeciw” indywidualnemu i grupowemu rozwiązywaniu problemów.

Jeśli jest więcej czasu, ćwiczenie to można wykonać w zespołach, prosząc osoby uczestniczące o zapis przebiegu dyskusji na dużych arkuszach papieru i zaprezentowanie wyników na forum grupy. (10 min)

2.
Powiedz, że w społeczeństwie demokratycznym jedną z ważniejszych ról pełnią działania członków społeczności lokalnych, którzy organizują się samorzutnie w celu rozwiązywania wspólnych dla nich problemów.

W naszej polskiej rzeczywistości oddolne inicjatywy obywatelskie to jeszcze stosunkowo rzadkie zjawisko, chociaż tworzonych i działających niezależnie od władz organizacji powstaje coraz więcej i co jakiś czas w media podają jako ciekawostkę informacje o rożnego rodzaju inicjatywach lokalnych. Jednak wciąż jeszcze nie wykorzystujemy w pełni formalnie istniejących możliwości działania i rozwoju.

Najszybciej potrafimy się skrzyknąć, gdy pojawiają się „obcy”, którzy naruszają poczucie bezpieczeństwa określonej społeczności lokalnej.
Spontaniczną samoorganizację wyzwala najczęściej konflikt wokół konkretnego zdarzenia - jesteśmy skłonni do szybkiego organizowania się na bazie więzi negatywnej. Kiedy coś nas nagle oburzy, kiedy ktoś zaczyna cokolwiek zmieniać w naszym najbliższym krajobrazie, natychmiast skrzykujemy się i protestujemy. Trudniej jest zachęcić ludzi do zrobienia czegoś pozytywnego. (5 min)

3.
Zapytaj, co utrudnia społeczeństwu tworzenie i realizację działań pozytywnych, konstruktywnych, charakterystycznych dla dojrzałego społeczeństwa obywatelskiego?

Poproś o przeczytanie fragmentu wykładu Barbary Skargi z materiału pomocniczego nr 1.

Po 5 minutach poproś o refleksje. Zapytaj:

- co według nich znaczy „być obywatelem”?
- czym charakteryzuje się postawa „obywatelska”?

Nie oceniaj wypowiedzi, nie komentuj. Spróbuj jedynie podsumować: obywatel to z pewnością ktoś, kto nie jest obojętny na to, co się dzieje obok niego, to osoba zaangażowana, chcąca zmienić rzeczywistość, by żyło się lepiej - bezpieczniej, wygodniej, bardziej komfortowo, ciekawiej. (10 min)

4.
Powiedz, że kiedy pojawia się jakaś sprawa do rozwiązania, kiedy chcemy zmienić otaczającą nas rzeczywistość, bardzo ważne jest, by umieć zgromadzić wokół siebie innych ludzi, dla których dana sprawa będzie również istotna.
Można nie tylko występować „przeciw”, ale wychodzić z pozytywnymi pomysłami, które ułatwią nam życie, spowodują, że będziemy mogli spędzać czas bardziej atrakcyjnie, rozwijać się.
Sama aktywność członków danej społeczności jednak nie wystarczy, jeśli nie będą wiedzieli, w jaki sposób mają działać. Od czego należy zacząć?

Byłoby świetnie, gdyby zajęcia stały się inspiracją dla osób chcących zmieniać zastaną rzeczywistość.
To, czy ktoś zdecyduje się na podjęcie jakiejkolwiek aktywności, zależy od niego samego.
Jest wiele różnych możliwości.
Nie wszyscy chcą się angażować w działania społeczne. Jedni interesują się kulturą, sztuką, historią, inni ekologią, jeszcze inni sportem.

Podaj informacje z materiału pomocniczego nr 2. (20 min)

5.
Źródłem wszelkich działań obywatelskich jest niezgoda na istniejącą rzeczywistość.
Jednak należy działać z planem, zmierzając do osiągnięcia postawionych sobie celów.
Wszystkich problemów na raz nie zdołamy rozwiązać, dlatego warto rozpocząć od rozpoznania swoich własnych potrzeb.

Poproś, aby każdy przygotował plakat promujący własną osobę.
Na plakacie należy umieścić swój autoportret oraz informacje, w czym jest się dobrym i czym chciałoby się zająć, co zmienić wokół siebie.

Następnie poleć, aby wszyscy trzymając plakaty przed sobą, pospacerowali się po sali i po zorientowaniu się w swoich zainteresowaniach oraz możliwościach, dobrali w zespoły, w których razem będą chcieli stworzyć wstępny zarys wspólnego projektu, którego realizacja przyniosłaby im satysfakcję.
Daj czas do 20 minut. (25 min)

6.
Poproś teraz osoby uczestniczące, aby w zespołach, które zostały utworzone, usiadły razem i w ciągu kolejnych minut zastanowiły się, czym chcą się wspólnie zająć, aby zmienić coś w swoim najbliższym otoczeniu.
Istotne jest, aby zastanowić się, dlaczego chcą to zmienić, w jakim celu?

Po ustaleniu obszaru i celów działalności niech zapiszą swoje ustalenia na dużym arkuszu papieru według schematu podanego w materiale pomocniczym nr 3, a następnie w czasie nie przekraczającym 5 minut zaprezentują swój pomysł na forum grupy. (15 min)

7.
Każdą prezentację nagradzajcie brawami.
Być może ktoś teraz chciałby zmienić zespół?

Oczywiście może, ponieważ najwięcej zaangażowania wyzwala to, co nas najbardziej interesuje.
Po przedstawieniu wszystkich pomysłów porozmawiajcie, które z pomysłów miałyby największe szanse na urzeczywistnienie w najbliższym środowisku. Zaproponuj, aby poszukać jeszcze dodatkowych informacji o różnych lokalnych inicjatywach młodzieży w internecie.
Wyraź uznanie dla kreatywności osób uczestniczących.

To, co zostało przygotowane, jest wstępnym planem projektu, czyli zaplanowanym działaniem, które ma wprowadzić jakąś trwałą zmianę. Wiele podobnie zaplanowanych działań otrzymuje środki finansowe z różnych źródeł. Jednak dofinansowania nie otrzymują indywidualni ludzie, ale organizacje, które posiadają osobowość prawną, są zarejestrowane i podlegają odpowiednim przepisom prawa.

Powiedz, że następnym krokiem mogłoby być podjęcie współpracy z jakimś stowarzyszeniem lub fundacją albo założenie własnego stowarzyszenia.
Jeżeli w waszej miejscowości nie ma młodzieżowej rady, to może warto porozmawiać o jej aktywowaniu? (5 min)

8.
Poproś osoby uczestniczące, aby zdobyły informacje na temat organizacji pozarządowych działających w ich środowisku lokalnym.
Poleć, aby zapisać ich nazwy, adresy, telefony, dowiedzieć się, czym się zajmują, jakie działania udało im się zrealizować.

Zaproponuj, aby kontaktując się z osobami, które w nich działają, zapytać, czy można będzie zaprosić reprezentantów tych organizacji na spotkanie, by opowiedzieli o swojej pracy. (2 min)

O obywatelstwie

(…) Nie czujemy potrzeby zaangażowania się w wydarzenia, pozostajemy w oddali, jak widzowie patrzący na film, w którym dzieją się rzeczy straszne. Nie chcemy brać udziału w dramacie, choć powinniśmy wiedzieć, że nieraz ten dramat obejmował nas mimo woli, ogarniał, nie tylko wydobywając z owej jakże wygodnej izolacji, lecz ją wprost niszczył. Kiedyś trudno było być obojętnym obserwatorem wydarzeń, gdy dach walił się nad głową i śmierć stawała się codzienną obecnością (…).

Wszelkiego typu partykularyzmy narodowe, religijne są źródłami konfliktów. Obywatel partykularyzmy zwalcza. Szanuje tożsamości religijne i narodowe, ale dla niego najważniejsze jest prawo a nie rasa, religia, narodowość, zwłaszcza gdy przebywa w zbiorowości politycznej pod tym względem nader zróżnicowanej. Do ideałów obywatelskich należy absolutna tolerancja. Tylko bowiem wówczas mogą się rozwijać relacje z innymi oparte na sprawiedliwości i życzliwości wzajemnej. Obywatel nie szuka wrogów, nie wywyższa mówiących tym samym językiem, lub tego samego wyznania. Patrzy też nie w przeszłość, lecz w przyszłość, bo o nią mu chodzi, a przyszłość zobowiązuje do solidarnego działania.

Życie obywatelskie jest czynne i musi być czynne, tego dowodził już Arystoteles. Dziś zaś w państwach demokratycznych, w których kuratela władzy centralnej staje się coraz słabsza, obywatel powinien mieć świadomość, że to on sam buduje swój los, ale także wpływa na los całej społeczności, i że żadna społeczność nie będzie funkcjonowała w warunkach anarchii, w ścieraniu się nieustannym partykularnych interesów, do którego prowadzi zamknięcie się monady, jej nacjonalistyczne zacietrzewienie i obojętność na życie całości.

Obywatelstwo ma więc sens nie tylko polityczny, lecz także moralny, może przede wszystkim moralny, uczy bowiem bycia z innymi, uczy bycia razem, nie w tłumie, który się zaraz rozejdzie, lecz w społeczności powiązanej wspólnym działaniem i wzajemnymi zobowiązaniami. Obywatelstwo zrodzone z ideału równości i wolności jest źródłem współpracy, stabilności, bezpieczeństwa osób i dóbr, bezpieczeństwa nieodzownego dla funkcjonowania każdego państwa. Ten moralny sens ma znaczenie dla każdego z nas. Albowiem to w społeczności rodzą się cele, rodzi się także sens naszego „jak być”. Co więcej: obywatelska postawa pozwala rozproszyć dwa ciągle towarzyszące nam i przeciwstawne sobie lęki, lęk przed zaangażowaniem i lęk samotności. W pracy z innymi i dla innych, którą się podejmuje z własnej nieprzymuszonej woli, nikt nie czuje się samotny.

Fragment wykładu Barbary Skargi, profesora filozofii w PAN.
Wykład został wygłoszony podczas inauguracji roku akademickiego 2005-2006 na Uniwersytecie Białostockim
(dostępny na stronie www.ceo. org.pl)

Możesz spróbować - inni już działają

Jeśli chcesz, to możesz. Najważniejsza jest silna motywacja i energia. Nie święci garnki lepią! Warto zobaczyć, jak działają inni, bo czasem można skorzystać z ich pomysłów, czasem dobrze jest do nich dołączyć, by nie przecierać przetartych już szlaków. Oby tylko chciało się chcieć!

Młodzieżowe rady miasta

Od 1990 r., tj. od chwili odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego, w wielu miastach powstały i wciąż powstają nowe młodzieżowe rady miasta. Ich celem jest partnerskie współuczestniczenie młodzieży w życiu społeczności lokalnej. Samorządy te skupiają młodych ludzi, którzy cieszą się ogólnym zaufaniem rówieśników, są aktywni w swoim środowisku lokalnym oraz dążą do partnerskiej współpracy z władzami samorządowymi. Ta specyficzna i nowatorska forma aktywności młodzieży uczy młodych współodpowiedzialności za jakość funkcjonowania społeczności lokalnej. Podczas I Ogólnopolskiego Zjazdu Młodzieżowych Rad Miejskich, który odbył się we wrześniu 1996 r. w Siedlcach, z inicjatywy siedleckiej Młodzieżowej rady Miejskiej, narodził się pomysł powołania Ogólnopolskiej Federacji Młodzieżowych Samorządów Lokalnych. Federacja miała powstać po to, aby wspierać poszczególne młodzieżowe samorządy lokalne, koordynować ich prace, przyczynić się do wymiany doświadczeń pomiędzy „młodzieżowymi” radnymi. Federacja MSL została zarejestrowana przez Sąd Wojewódzki w Koszalinie w grudniu 1998 r. Ogólnopolska Federacja Młodzieżowych Samorządów Lokalnych jest niedochodowym stowarzyszeniem gmin i powiatów, w jakich funkcjonują młodzieżowe samorządy lokalne. Członkiem Federacji może zostać każda polska gmina lub powiat, w których funkcjonuje młodzieżowy samorząd lokalny. Nie ma formalnego wymogu powołania młodzieżowego samorządu na podstawie uchwały rady gminy / powiatu. Członkowie Federacji biorą udział w szkoleniach, w Letnich Obozach Samorządowych, mają możliwość bezpłatnego założenia kont poczty elektronicznej i strony internetowej na serwerze rada.org.pl oraz zniżki przy skorzystaniu z wersji rozszerzonej; mają możliwość uzyskania wsparcia merytorycznego młodzieżowej rady oraz otrzymania dodatkowych bezpłatnych egzemplarzy poradnika „Bilet do samorządu”.

Make a Connection – Przyłącz się

Od roku 2001 Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży dzięki wsparciu firmy Nokia realizuje program „Make a Connection - Przyłącz się”. Jest on skierowany do młodzieży w wieku 16 - 22 lat z terenu całej Polski. Program wspiera młodzieżowe projekty lokalne, umożliwiając młodym ludziom aktywne włączenie się w życie społeczne na zasadach partnerskich oraz wszechstronny rozwój osobisty. Realizując projekty wedle własnych pomysłów, młodzi ludzie nie tylko pomagają innym żyć lepiej i ciekawiej, ale także zdobywają cenne umiejętności życiowe, które pomogą im w znalezieniu pracy. Grupy młodzieżowe, których pomysły zostaną zaakceptowane, mogą otrzymać dotacje w wysokości od 2.000 do 4.500 zł na realizację zaproponowanych przez siebie projektów na rzecz lokalnej społeczności.
Istotą programu jest umożliwienie młodzieży zorganizowania we własnym zakresie projektów dla innych osób żyjących w ich sąsiedztwie. Pomysłodawcy programu chcą, aby młodzi ludzie potrafili dostrzec, co się dzieje w ich środowisku i samodzielnie wymyślić, w jaki sposób mogą sprawić, by ludziom wokół żyło się lepiej, przyjemniej, bezpieczniej, estetyczniej i ciekawiej. Od sześciu lat, co roku, około 80 grup młodzieżowych realizuje swoje pomysły. W realizacji projektów grupom młodzieżowym pomagają lokalne organizacje pozarządowe. Dla liderów grup młodzieżowych organizowane są szkolenia i pomoc techniczna. Szkolenia obejmują takie zagadnienia, jak zarządzanie projektem, planowanie budżetu, rozliczenie finansowe, umiejętność pracy w zespole oraz elementy public relations. Warunkiem udziału w konkursie jest nadesłanie projektu wraz z budżetem, przygotowanych według wzoru dostępnego na stronie internetowej www.makeaconnection.pl.

Młodzi obywatele działają

To program Fundacji CEO, który umożliwia młodym ludziom aktywny i skuteczny udział w życiu publicznym i szkolnym oraz podejmowanie działań na rzecz społeczności lokalnej i swoich rówieśników.
W programie młodzi ludzie uczą się jak działać na rzecz swoich rówieśników i swojego środowiska lokalnego. Zarówno szkolne jak i pozaszkolne grupy młodzieży poznają problemy swojego otoczenia, wspólnie je analizują i starają się opracować własny plan rozwiązania wybranego zagadnienia. Najważniejszą częścią projektu jest działanie. Dlatego młodzi ludzie koncentrują się na realizacji swoich pomysłów.
Projekty uczniowskie dotyczą między innymi budowy ścieżek rowerowych, zagospodarowania terenu wokół szkoły, renowacji parku lub placu zabaw, pomocy w hospicjum, recyklingu, promocji własnych miejscowości.
Wystarczy wejść na stronę www.ceo.org.pl

Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana!

Jedną z organizacji, skupiających młodych ludzi, której się udało i która działa niesamowicie aktywnie jest Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana. Fundacja ta została zarejestrowana 26 września 2002 r.
„Bęc! zmiana” jest cytatem z piosenki „Gloria” w wersji Pidżamy Porno. Utwór ten znajduje się na płycie „Styropian” Pidżamy Porno wydanej przez SP Records w 1998 r.
Dlaczego nazwa „Bęc Zmiana”? Bo to oznacza ruch, aktywność, dzianie się. Oznacza też konieczność bycia czujnym, uważnym na to, co dzieje się wokół. Czas poszukiwań, nowych dróg, nowych rozwiązań. „Bęc Zmiana” ułatwia spotkanie młodej sztuki z odbiorcą. Wprowadzając ją do przestrzeni publicznej „Bęc Zmiana” tworzy tunel dający szansę przepływu energii, idei, myśli między twórcami a odbiorcami, i nawzajem. „Bęc Zmiana” ma charakter non-profit, co znaczy, że nie jest nastawiona na zysk i przeznacza wszystkie pozyskane środki na działalność statutową.

Adres: Fundacja Bęc Zmiana,
ul. Radna 10,
00- 341 Warszawa Powiśle,
e-mail: bec@funbec.eu

• Co chcemy zrobić?
• Dlaczego chcemy to zrobić? Co chcemy w ten sposób osiągnąć?
• Kto będzie adresatem naszych działań?
• Jakie mamy zasoby (co umiemy sami, kogo znamy osobiście, gdzie możemy się spotykać, jakimi urządzeniami i materiałami dysponujemy)
• Co będzie nam potrzebne?
• Potencjalni sojusznicy i współpracownicy - kto mógłby nam pomóc w naszych działaniach?
• Gdzie możemy starać się znaleźć środki na realizację naszego pomysłu?
• Kto będzie liderem naszego zespołu?
• Co jeszcze musimy ustalić?

Projekt jest realizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię,
Lichtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu
Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

PARTNERZY PROJEKTU